Hukukun üstünlüğü dendiğinde, hukukun bir topluluktaki veya ülkedeki yayılmışlığı, yetkisinin yüksekliği ve özellikle de devlet ve hükûmet yetkisini elinde tutanlar karşısındaki üstünlüğü akla gelir.
Hukukun üstünlüğü; devletlerin anayasal sistemlerine yön vermesi, uluslar arası ilişkilerdeki güven ve ekonomik etkileşim açısından çok önemli bir unsurdur..
Hukukun üstünlüğünün; hesap
verilebilirlik, adil kanunlar, şeffaf yönetim, erişilebilir ve tarafsız ihtilaf çözüm mekanizmaları ilkelerini içeren bir çerçevesi bulunmaktadır.
Bu konuda sürekli olarak dünya genelinde ölçüm çalışmaları yapan çok sayıda kuruluş bulunmaktadır.
Bunlardan biri de “World Justice Project” (WJP) ya da Türkçe adıyla Dünya Adalet Projesi örgütüdür..
WJP, 2019 yılında 126 ülkede 120 binden fazla hane halkının katılımıyla ve 3.800’den fazla uzmanın desteğiyle uluslararası ölçekte bir “Hukuk Devleti Endeksi” projesi çalışması gerçekleştirmiştir.
Bu proje kapsamında, ülkelerin “hukukun üstünlüğü” performansı 8 temel faktör açısından değerlendirilerek puan verilmiş ve ülkeler 3 temel grupta (Küresel – Bölgesel – Gelir Düzeyi) sınıflandırılmıştır..
Bu 8 temel faktör; iktidarın gücünün sınırlanması, yolsuzluk düzeyi, şeffaf yönetim anlayışı, temel haklar, düzen/güvenlik, düzenleyici uygulama, medeni yargı ve ceza yargısından oluşmaktadır.
Hukuk Devleti Endeksi 2019 çalışmasına göre puanlamada en üst sırada yer alan ilk üç ülke sırasıyla Danimarka, Norveç ve Finlandiya olurken en alt sırada yer alan son üç ülke ise Kongo Demokratik Cumhuriyeti (124), Kamboçya (125) ve Venezüella (126) olmuştur.
Ne acıdır ki ülkemiz 126 ülke arasında 109. sırada yer almıştır..
Ülkemizde olanların yegane sebebi iktidar gücünün hukukun üstünde olmasıdır. Böyle bir ülkede başka bir şey konuşmanın manası yoktur..
Tıpkı Napolyon’un o tarihi cevabında olduğu gibi..
Napolyon, komutanı Mareşal Ney’i yanına çağırıp, savaşın neden kaybedildiğini sorar..
Komutan,
-“Sebep çok” diye başlar ve sıralar..
-“Birincisi barut bitti” der..
-“İkincisi” diye devam etmek isteyince Napolyon elini uzatır ve susturur.
-“Öyleyse ötekileri saymana gerek yok” der..
Hak, hukuk ve adaletin bir türlü tesis edilmediği, dünya hukuk endeksi sıralamasında 109. sıraya düşmüş bir ülkede, işlemeyen hukuk düzeni dururken sair konularda yapılan her tartışma nafile bir çaba ve havanda su dövmektir..
Boş sözlere karnımız Togg..
Önce hukuk..!
Dr. Vecdet Öz
