48 yaşındaki Sırp çiftçi Zlatko Kokanoviç ve köylüler, Rio Tinto’nun ilk Avrupa lityum madeninin inşasını durdurmak için ülke çapında protestolar başlattı ve bunun topraklarını kirleteceği ve halk sağlığını tehlikeye atacağı konusunda uyardı.
Sırbistan’ın batısındaki Jadar bölgesinde Avrupa’nın en büyük lityum madenini geliştirmek için ruhsat başvurusu, çevre gruplarının protestoları nedeniyle iki yıl önce iptal edilmişti.
Kokanovic ve Gornje Nedeljice köyündeki komşularının madenciliğin zararlı etkilerine ilişkin uyarıları, son bir ayda Sırbistan’ın onlarca kentinde binlerce kişinin Rio Tinto projesine karşı protesto düzenlemesine neden oldu. Protestocular hükümete lityum araştırmasını yasaklayan yasayı geçirmesi için 10 Ağustos’a kadar süre verdi. Hükümet projeyi Sırbistan’ın sıkıntılı ekonomisini canlandırmanın önemli bir yolu olarak görüyor ve şimdiye kadar bu talebi dikkate almadı.
“Artık şunu söyleyebilirim: Burada maden olmayacak. Sırbistan, çevre düzenlemelerinin daha sıkı olduğu AB üyesi değil.”
Kokanoviç, hükümetin geri adım atmaması halinde protestoların daha da tırmanacağını, cumartesi günü başkent Belgrad’da düzenlenmesi planlanan mitingde yeni adımların duyurulacağını söyledi. ,
Sırbistan’ın batısındaki 2,4 milyar dolarlık Jadar lityum projesi hayata geçirilirse, Avrupa’nın mevcut lityum ihtiyacının yüzde 90’ını karşılayabilir ve Rio Tinto’yu dünyanın önde gelen lityum üreticilerinden biri haline getirebilir.
Yılda 100 bin litreye kadar süt üreten, 30 hektarlık arazide çiftçilik yapan 5 çocuk babası Kokanovic, lityumun işlenmesinde kullanılan arsenik ve sülfürik asit gibi maddeler ile tozun ciddi kirliliğe yol açacağı uyarısında bulunuyor.
Kokanoviç, “(Maden) Avrupa Birliği’ni (lityum için) Çin’e bağımlılıktan kurtarmak için Sırbistan’ın sağlığımız pahasına yok edilmesi anlamına gelecek, böylece (AB) sağlıklı bir yaşam sürebilir ve çocukları sağlıklı hava soluyabilir” dedi.
Lityum, elektrikli araçlar ve mobil cihazlar için pillerin temel bileşenidir
Kokanovic’in komşusu Marijana Petkovic, toplumunun Rio Tinto projesinden o kadar endişe duyduğunu ki, madenin inşasını durduracaklarını söyleyerek, “Evlerimizi, topraklarımızı, kilisemizi ve mezarlığımızı savunacağız. Daha fazla radikalleşme bir sonraki adım olacak (gerekirse)” dedi.
Rio Tinto, Haziran ayında yeni yayınlanan çevresel çalışmaların projenin yerel topluluklar için güvenli olacağını gösterdiğini açıklamıştı. Sırbistan Sağlık Bakanlığı, ölümcül kirliliğe ilişkin korkuları gidermek amacıyla Salı günü lityum madenciliğinin insan sağlığı üzerindeki etkisini incelemekle görevli bir komisyon kurdu.
Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, Çarşamba akşamı gazetecilere yaptığı açıklamada, “İki yıl boyunca kazı yapılmayacak, bu nedenle… panik yaratmanın bir anlamı yok” dedi.
Vucic, 19 Temmuz’da Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve AB Enerji Komiseri Maros Sefcovic, AB üyesi ülkelerdeki üreticilere Sırbistan’da çıkarılan ve lityum da dahil olmak üzere ham maddelere erişim hakkı tanıyan bir anlaşma imzaladı. Anlaşmanın amacı, AB’nin Amerika ve Asya’dan ithalata olan bağımlılığını azaltmak.
Sırbistan’ın orta kesimindeki Kragujevac kasabasında, protestocular Çarşamba akşamı ana meydanı doldurarak lityum madeni konusundaki anlaşmazlıkta geri adım atmayacaklarını belirttiler. Gösterici Aleksandar Jankoviç, “Sırbistan’da lityum istemiyoruz. Çevreye verilen zarar ekonomik faydadan fazlaysa, o zaman (projenin neden iyi olmadığı) açıktır” dedi.
Haberi hazırlayan- Branko Filipovic; yazan- Ivana Sekularac; düzenleyen- Mark Heinrich
Reuters
