Son açıklanan enflasyon verileri ile birlikte memur, emekli ve asgari ücretlinin yılbaşında alacağı zam ile enflasyon farkı büyük ölçüde netleşti. Artan enflasyon söz konusu olduğunda, 17 milyonu aşkın emekli kitlenin alması öngörülen zam oranı ise beklentilerin çok altında kaldı. 2024 emekli maaşı zammı için refah payının devreye girmesi beklenirkeniyor.
Asgari ücret zammı için enflasyon referans olarak kabul edilirken memur ve emekliye zam için bu veriler maaş artışına doğrudan etki ediyor. Yükselen enflasyon nedeniyle de son dönemde hükümet enflasyon rakamlarının üzerine bir de refah payı ekleyerek yeni maaşları belirliyor. Tüm bunun yanında emekli kök maaş ve emekli taban maaşı düzenlemesi yapılıyor.
Milyonlarca çalışanı ilgilendiren asgari ücret maratonu önümüzdeki hafta başlayacak. Görüşmeler öncesinde taraflardan asgari ücrete ilişkin ilk talepler geldi. Asgari ücret artışı kadar vergi düzenlemeleri ve yılda tek zam mı olacağı konusu da gündemde olacak.
Milyonlarca asgari ücretli çalışanın yanı sıra tüm çalışanların ücret zamlarını etkilemesi bakımından dikkatlerin çevrildiği asgari ücret maratonu Pazartesi günü başlıyor.
Bu yılki asgari ücret tartışmalarında zam oranı kadar asgari ücretin vergiden muaf olması, vergi dilimlerini ona göre düzenlenmesi ve zammın tek mi çift mi olacağı tartışmaları da damga vuracak.
Şimdiye kadar yapılan açıklamalarda işveren kesiminden asgari ücretin belirlenmesinde kriter olarak hedef enflasyonun olması gerektiğini söyleyen de, geçmiş enflasyon artı büyüme diyen de var. İşçi kesiminden gelen öncelikli talep ise enflasyonun durdurulması. İşçi tarafında pazarlık mutlaka Türk-İş’in açlık sınırının üzerinde başlamalı önerisi de var en düşük kamu çalışanı ve devlet memuru aylıklarının baz alınmasını öneren yani 30 bin lirayı işaret eden de.
İşte Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplantıları öncesi, asgari ücret için dile getirilen talepler…
Tek zam
Yaptığı açıklamalarda asgari ücrete tek zam yapılacağı mesajını veren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Yılbaşında çalışanlarımızın ücretlerinde hem genel ekonomik dengeyi sarsmayacak hem de onların kayıplarını telafi edecek bir artış yapılacak. Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplantılarına 11 Aralık’ta başlanıyor. İşçilerimizin onayını alacak, işverenlerimizi yormayacak ve istihdama zarar vermeyecek bir asgari ücret seviyesi hedefiyle bu süreç yönetilecek” dedi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, bu yıl asgari ücrete tek zam yapılacağını belirterek, “Geçen Temmuz ekstraydı. Ama ihtiyaç hasıl olursa bir araya gelinebilir. Gelecek yıl inşallah enflasyonda gerileme olacak. Temmuz’da ikinci bir toplantı yapmayacağız, ikinci zamma gerek olmayacak diye düşünüyoruz. Tüm parametreler iyi gidiyor çünkü” açıklamasında bulundu.
Türk-İş: Senede bir yapılacağına hiç yapılmasın
Türk-İş Genel Başkanı Ergün Atalay, pazarlığın en az 14 bin lira olan açlık sınırdan başlaması gerektiğini dile getirerek, tam zam yapılmasına da karşı çıktı.
Atalay “O masada iki gün sonra 4 tane işçi oturacak. Bu paralara nasıl geçinemeyeceklerini anlatacaklar. Cambaz olsanız 11 bin 400 TL’yle bir hafta geçinemezsiniz. Burada ne söylediysem orada da aynısını söylerim. Bu mesele hepimizin meselesi. 8 milyon asgari ücretli bu ülkenin en büyük sözleşmesi. Bizim için fark etmiyor. Onlar da komşularımız, arkadaşlarımız. Başlarını aşağı eğme lüksümüz yok” ifadelerini kullandı.
Atalay, asgari ücret pazarlığının 14 bin lira ile başlaması halinde masadan kalkacaklarını da söyledi.
DİSK: Somut rakam yok ilke var dedi, 30 bin lirayı işaret etti
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) 2024 yılı için asgari ücret taleplerini açıkladı.
DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu tarafından yapılan açıklamada, asgari ücretin yüksek enflasyon koşullarında yılda dört kez belirlenmesi gerektiği dile getirildi.
Açıklamada, asgari ücret en düşük kamu işçisi ücreti ve en düşük memur maaşı dikkate alınarak hesaplanması talebinin altı çizildi. 2023’te en düşük kamu işçisinin 24 bin 500, en düşük memur maaşının 20 bin lira olduğu ve bu ücretlerin yıl başında artacağı düşünüldüğünde DİSK’in işaret ettiği rakam 30 bin lira olarak ortaya çıktı.
İTO: Hedeflenen enflasyon kadar olsun
İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekib Avdagiç, işletmelerin ciddi boyutta eleman açığı bulunduğunu dile getirerek, “Önümüzdeki dönemde işten çıkarma veya işe alımlarda durağanlık sürecine girileceğini düşünmüyorum. Asgari ücret bu konuda mevcut politikalar ve hedeflenen enflasyon dikkate alınarak kurulan dengeleri bozmayacak şekilde belirlenmeli. Bu alanda tabii ki çalışanların beklentileriyle beraber piyasanın da dengesini bozmayacak şekilde karar alınmalı” diye konuştu.
2024 enflasyon tahmini son OVP’de yüzde 33 oldu.
Avdagiç’in açıklamaları sonrasında asgari ücrette ‘hedeflenen enflasyon’ tartışması yaşandı.
Eski Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başekonomisti ve Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara, X hesabından yaptığı değerlendirmede emeğin milli gelirdeki payına vurgu yaparak “Emeğin milli gelir içindeki payı bu haldeyken ücretleri hedef enflasyona göre belirlemek adil değildir” ifadelerini kullandı.
Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Refet Gürkaynak da konuya ilişkin paylaşımlarda bulunarak, “Şirketleri sattıkları ürünlerin fiyatlarını da hedeflenen enflasyon oranında mı artıracaklarmış? Yoksa sadece emek için mi OVP’ye bakılaymış? (OVP’dekiler hedef değil tahmin ama onu ellemiyoruz, sonra hedef yüzde 5, asgari ücret de o kadar artsın deyiverir.)” dedi.
MÜSİAD: Geçmiş 6 aylık enflasyon artı büyüme
Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Başkanı Mahmut Asmalı, belirsizliklerin azaltılması ve spekülasyonların önüne geçilmesi için, asgari ücretin tespitinde kalıcı bir formülün bulunmasının elzem olduğunu belirterek, “Önerdiğimiz formülümüzde asgari ücret artış oranı; geçmiş 6 aylık enflasyon oranına, yine son 6 ayın ekonomik büyüme oranı eklenerek belirlenmektedir. Böylece çalışanlarımızın; bir yandan emeklerinin enflasyonun altında ezilmesinin önüne geçilecek diğer yandan milli gelir artışından pay almaları sağlanmış olacaktır. Bu formül, asgari ücretin belirlenmesindeki belirsizlikleri azaltarak reel sektörün daha sağlıklı fiyatlandırma yapmasına olanak tanırken, çalışanların satın alma gücünü koruyarak gelir dağılımında oluşabilecek bir kötüleşmenin önüne geçecektir” değerlendirmesi yaptı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Kasım ayı enflasyonu belli oldu. Buna göre 5 aylık enflasyon yüzde 33.66 oldu. Bunun üzerine Ocak ayının başında Aralık enflasyonu da eklenecek. Böylece 6 aylık oran ortaya çıkacak.
Türkiye’nin ekonomi yol haritası olan Orta Vadeli Program’daki öngörüye göre ise 2023 yılı ikinci yarısı için bu oranın yüzde 38-40 bandında çıkması bekleniyor.
Bağ-Kur ve SSK (SGK) emekli maaşı zammı Ocak ve Temmuz olmak üzere yılda iki kez 6 aylık enflasyon oranına göre artıyor. 6 aylık enflasyon doğrudan SSK ve Bağ-Kur emeklisinin maaşına yansıtılıyor. Bu bağlamda 6 aylık enflasyonun üzerine refah payı eklenecek.
2024 emekli zammı merak edilirken, gelecek yıl ilk 6 ay boyunca geçerli olacak yeni emekli maaşı düzenlemesi için üçlü bir formül masada bulunuyor. Yüzde 38-40 bandında çıkan 6 aylık enflasyonun yüzde 50′ye tamamlanması ve emekliye zam oranının bu şekilde uygulanması bekleniyor. Bu ilk formül olarak karşımıza çıkıyor.
En düşük emekli maaşı
İkinci bir formül ise son dönemde uygulanan emekliye taban maaşı uygulamasında bu rakamın yükseltilmesi. Son olarak en düşük emekli maaşı 7.500 TL olarak belirlenmişti. Yeni bir emekli taban maaşı artışı ile bu rakamın 10 bin-11 bin TL bandına çıkartılması planlanıyor. Emekli kök maaşı üzerinden yapılacak zamda ortaya çıkan rakam taban aylığın altında kalırsa Hazine desteği devreye girecek. Emekliye seyyanen zam ile aylıklar bu 10-11 bin lira bandında olması beklenen taban maaşa tamamlanacak.
Kök maaş hesabı
Üçüncü bir formül olarak da taban maaşa tamamlanan kök aylıklarda seyyanen bir iyileştirme yapılması. Bu formül de masada bulunuyor. Buna göre artış en düşük aylıklardan başlayarak kademeli olarak yapılacak.
Bütün bu ek artışlar Ocak ayında 6 aylık enflasyonun belli olmasından sonra yasal düzenleme ile gerçekleştirilecek. Böylece emeklilerin Ocak ayındaki maaşları yeni oranlar üzerinden arttırılarak hesaplara yatırılacak.
Memur emekli maaşı
Burada bir önceki toplu sözleşme zammının üzerindeki 6 aylık enflasyon, ‘Memur enflasyon farkı’nı ifade ediyor. Memur ve memur emeklilerinin maaşına önce toplu sözleşme artışı uygulanıyor ve çıkan rakam enflasyon farkı kadar artırılıyor. Memur emekli zammı 5 aylık kesinleşen rakamı ise yüzde 45 oldu.
Zamlı aylıklar ne zaman ödenecek?
Emekliler maaşlarını peşin olarak aldıkları için Ocak ayında ödenecek rakamlar yeni zamların uygulanması sonrası belirlenen aylıklar olacak. Böylece Ocak ayında SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı emeklileri zamlı maaş alacak. Memurlar da hem fark hem de zamlı maaşlarını 15 Ocak’ta almış olacaklar. Memur emeklileri aylıklarını her ayın 1’i ile 5’i arasında aldıkları için zam farkları daha sonra ay içinde bir takvim belirlenerek ödenecek.
En düşük memur maaşı
Aralık enflasyonunun yüzde 3 civarında gerçekleşmesi halinde, memur ve emeklisinin enflasyon farkı alacağı yüzde 29.88’e çıkacak. Yüzde 15’lik toplu sözleşme zammı ile birlikte yılbaşında kümülatif zam yüzde 49.36’ya ulaşacak. Böylece en düşük memur maaşı 32 bin 865 TL, en düşük memur emekli aylığı da 12 bin 930 TL olacak.
Toplu sözleşme zammı verilmeyen işçi, esnaf ve çiftçi emeklilerine ise sadece geçmiş 6 aylık enflasyon kadar zam yapılıyor. Aralık ayında tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yüzde 3 gerçekleşirse, yılın başında söz konusu emeklilere 37.67 zam yapılacak. En düşük 7 bin 500 lira olan emekli aylığı da ilave zam yapılması halinde 10 bin 325 lirada kalacak.
