KERKÜK İçin Kritik Günler! Irak Meclisi Kerkük’ü Kürt Bölgesel Yönetimine mi Bağlayacak?

Irak Meclisi Irak Anayasasının tartışmalı 140. Maddesini yeniden gündeme aldı. Kerkük’ün statüsü değişirse Kerkük IKYB Barzani peşmergesine bağlanacak.

Türkmenler, Irak hükümetinin Kerkük ve diğer tartışmalı bölgelerin statüsüyle ilgili olan Irak Anayasası’nın 140. maddesinin gündeme gelmesine ve uygulanmasına ilişkin toplantılara davet edilmediler ve bunun üzerine bir açıklama yayınladılar.

Açıklamada, siyasi ittifak ve kararların alındığı toplantılarda Türkmenlere yer verilmemesinin ‘siyasi bir ayıp’ olarak nitelendirildi. Irak Meclisi Türkmen Grubu Başkanı Erşat Salihi, Kerkük’ün IKBY’ye bağlanmasını hedefleyen 140. maddenin yürürlüğe girmesini Irak’ta millî ortaklığa bir darbe olarak niteledi. Salihi, Kerkük’ün ve millî kimliğinin Türkiye gündeminde olmasının da Irak’taki Türkmenler için büyük önem taşıdığını ifade etti.

Irak Türkmen Cephesi ve Türkmen siyasi partiler konuyla ilgili ortak yazılı açıklamada, başta Kerkük olmak üzere tartışmalı bölgelerin statüsü ile ilgili Türkmenlerin katılmadıkları toplantılar ve alınacak kararların reddedildiği belirtildi.

Kerkük’ün geleceği, statüsü ve yönetimiyle ilgili Türkmenlerin söz sahibi olmadıkları kararların eksik kalacağı aktarılan açıklamada, Kerkük ve diğer tartışmalı bölgelerin statüsüyle ilgili Irak Anayasası’nın 140. maddesinin gündeme gelmesinin de “hayretle” karşılandığı ifade edilerek  “Yeni hükümetin kurulma sürecindeki siyasi ittifaklarda Türkmenlere yer verilmemesi, hükümette Türkmenlere bakanlık verilmemesi, ülkenin temel üçüncü unsuru olan Türkmenlerin göz ardı edildiğini ortaya koyuyor,” denildi.

Kerkük’ün hiçbir siyasi ittifakın pazarlık konusu olamayacağı vurgulanan açıklamada, yeni hükümet ve tüm idari görevlerde Türkmenlerin yer almalarıyla siyasi dengenin sağlanabileceği, siyasi ittifak ve kararların alındığı toplantılarda Türkmenlere yer verilmemesinin “siyasi bir ayıp” olarak nitelendiği açıklamada, bunun Irak devletinin kurulmasından bu yana ülkenin toprak bütünlüğünü savunan Türkmenlere yönelik haksızlık olduğu belirtildi.

Irak Meclisi Türkmen Grubu Başkanı ve ITC Milletvekili Erşat Salihi de sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Kerkük’ün Irak Kürt Bölgesi Yönetimi’ne (IKBY) bağlanmasını hedefleyen 140. maddenin yürürlüğe girmesini Irak’ta millî ortaklığa bir darbe olarak niteledi.

Salihi, Kerkük’ün ve millî kimliğinin Türkiye gündeminde olmasının da Irak’taki Türkmenler için büyük önem taşıdığını ifade etti.

Irak merkezi yönetimi ile Erbil arasındaki siyasi ve ekonomi anlaşmazlıkların çözümü için 29 Kasım Salı günü Bağdat’ta Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin de katıldığı bir toplantı yapılmıştı.

Kürt siyasi liderlerin de katıldığı Bağdat ve Erbil arasındaki anlaşmazlıklar, tartışmalı bölgeler ve Kerkük’ün statüsünün belirlenmesini öngören 140. maddenin ele alındığı toplantıya Türkmenler davet edilmemişti.

140. Madde

Irak Anayasası’nda Kerkük, Diyala, Musul ve Salahaddin gibi tartışmalı bölgelerin statüsüyle ilgili olan 140. madde, üç aşamadan oluşuyordu.

Buna göre, önce Kerkük ve diğer tartışmalı bölgelerde eski Devlet Başkanı Saddam Hüseyin dönemi ve 2003 sonrası yaşanan demografik değişiklik durumu normalleştirilecek, ardından nüfus sayımı yapılacak ve daha sonra bu bölgelerin merkezi yönetime mi yoksa Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) mi bağlanmasına karar verilmesi için referanduma gidilecek.

Maddeye göre tüm bunlar, Aralık 2007’ye kadar gerçekleştirilecekti. O dönem Kerküklü Türkmen, Kürt ve Arap siyasi temsilcilerden oluşturulan komisyon hiçbir sonuca ulaşamamış ve söz konusu madde 2007 yıl sonunda yürürlükten kalkmıştı.

Kürt siyasi liderler, özellikle Kerkük’ün statüsünün belirlenmesi için 140. maddenin uygulanması gerektiğini savunurken, Kerküklü Türkmen ve Araplar ise maddenin 2007 sonunda hukuken sona erdiğini ifade ediyor.

Görsel: Anadolu Ajansı

Irak Anayasası’nda (140. Madde) tartışmalı bölge olarak adlandırılan, Musul ve ona bağlı Sehil Ninova, Şihan, Hamdaniyye, Tilkef, Zummar, Sincar, Kerkük ile Salahaddin vilayetine bağlı Tuzhurmatu, Diyala’ya bağlı Hanekin, Mendeli ve Bedre bölgelerini kapsıyor. Bu madde, bu bölgenin ‘Kürtleşmesine’ imkan sağlarken, Türkmen ve Araplara burada yaşama imkanı sağlamıyor.

Bu bölgeler, merkezi Bağdat hükümetiyle Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasında paylaşılamayan yerler olarak biliniyor. Anayasanın 140. maddesi, 2007 sonuna kadar nüfus sayımı ve referandum yapılarak sorunlu bölgelerin, IKBY’ye veya Bağdat’a bağlanmasını şart koşuyordu. Ne var ki 140. madde Kürt, Türkmen ve Araplar arasında uygulamadaki uyuşmazlıklardan ötürü 2007 yılı sonunda yürürlükten düşmüştü.

IŞİD saldırıları sonrasında da Irak ordusunun bu bölgelerden çekilmesi sonucu ‘tartışmalı bölgelerin’ birçoğuna peşmerge yerleşmişti ve IŞİD’in kontrol ettiği bazı bölgeleri peşmerge IŞİD’den geri almıştı. Bunun üzerine IKBY lideri Barzani ise ‘Biz 140. maddeyi uyguladık ve bu madde artık gerçekleşti. Bundan sonra bunun üzerine konuşmayacağız’ demişti. Hatta Kürdistan İslam Birliği Partisi’nin yöneticisi espiriyle karışık “IŞİD’e teşekkür borçluyuz, sayelerinde devletimiz oldu.” demişti.

Türkmen ve Araplar, Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ve Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) gibi Kürt siyasi partilerin, Kerkük ve diğer tartışmalı bölgelere ülkenin kuzey kentlerinden bu bölgelerin demografik yapısını değiştirecek ölçüde nüfus kaydırdığını savunuyor.