Başbakan Şeyh Hasina’nın, içi boşaltılmış muhalefetin adil olmayan bir seçim olarak adlandırdığı seçimi boykot etmesi nedeniyle art arda dördüncü döneme seçilmesi bekleniyor.
Bangladeş Pazar günü sandık başına gittiğinde Başbakan Şeyh Hasina’nın üst üste 4. kez görev yapacağına dair çok az şüphe var. Daha büyük soru, ülkenin demokrasisinden geriye ne kalacağıdır.
Ana muhalefet partisi Bangladeş Milliyetçi Partisi ezildi ve harekete geçme kapasitesi çok az kaldı. Halihazırda hapiste olmayan liderleri, bitmek bilmeyen mahkeme randevularıyla çıkmaza girmiş durumda ya da polis peşlerindeyken saklanıyor. Bayan Hasina‘nın 2009’dan beri iktidarda olan Awami Birliği öyle tek taraflı bir yarışın önünü açtı ki, parti kendi yarışmacılarını rakipsiz kazanmış gibi görünmemeleri için sahte adayları desteklemeye çağırdı.
BNP, Şeyh Hasina’nın, seçimlerin tarafsız bir yönetim altında yapılabilmesi için kampanya döneminde kenara çekilmesi yönündeki talebini reddetmesinin ardından oylamayı boykot etti. Bangladeş refaha giden yolu buluyor ve darbe ve suikast mirasını silip süpürüyor gibi görünse de, tartışmasız seçim, 170 milyon nüfuslu bu ülkede siyasetin nasıl iki büyük parti arasında onlarca yıldır süren husumetin rehinesi olduğunu gösteriyor.
Şiddet olasılığı havada asılı duruyor. Muhalefetin ülke çapında grev ve sivil itaatsizlik çağrıları yaparak oylamayı protesto etme çabaları, yoğun bir baskıyla karşılandı. Parti liderleri ve avukatlara göre, partinin Ekim ayındaki son büyük mitinginden bu yana 20.000’den fazla BNP üyesi ve lideri tutuklandı.
Dakka’daki diplomatlar, aşırı kalabalık cezaevlerindeki korkunç koşullara ilişkin raporlar aldıklarını söyledi. İnsan hakları örgütlerine ve yerel medyadaki haberlere göre, 28 Ekim’deki baskıdan bu yana en az 9 muhalefet lideri ve üyesi hapishanede öldü.
BNP, seçim arifesinde yeni bir ulusal grev çağrısında bulunurken, ordunun başkent Dakka ve diğer bölgelere konuşlandırılmasıyla güvenlik artırıldı.
Uluslararası Kriz Grubu’nun Asya direktörü Pierre Prakash, “Anketlerden sonra her iki tarafta da şiddetin artması riski var” dedi. “BNP, 2024 seçimleri öncesinde uygulamaya koyduğu büyük ölçüde şiddet içermeyen stratejinin başarısız olduğunu hissederse, liderler geçmişteki daha açık şiddete geri dönme baskısıyla karşı karşıya kalabilir.”
Bay Prakash, BNP’nin yaygın şiddete başvurması durumunda doğrudan tuzağa düşeceğini söyledi. Bayan Hasina’nın partisi, muhalefetin “teröristlerle” ve “katillerle” dolu olduğu yönündeki söylemi öne sürerek daha da geniş bir baskının temelini atıyor.
Bayan Hasina’nın iktidardaki 2. dönemi olan 15 yıllık iktidarı sırasında, ülke bir tür paradoks haline geldi.
Hazır giyim ihracatı sektöründeki yatırımlar meyvelerini vermeye başladıkça, ekonomi o kadar etkileyici bir büyüme yaşadı ki, ortalama gelir seviyeleri bir noktada Hindistan’ı aştı. Bangladeş ayrıca eğitim ve sağlıktan, kadınların işgücüne katılımına ve iklim felaketlerine karşı hazırlıklı olmaya kadar, diğer kalkınma alanlarında da büyük ilerlemeler kaydetti.
Ancak eleştirmenler, 76 yaşındaki Bayan Hasina’nın başından beri ülkeyi tek partili bir devlete dönüştürmeye çalıştığını söylüyor. Güvenlik kurumlarından mahkemelere kadar devlet kurumlarını ele geçirdi ve onları kurallara uymayan herkesin üzerine saldı.
DEMOKRASİYİ EZMEK
Bangladeş’teki muhalefeti felç etmek için mahkemeleri kullanmak
Son örnekte, Nobel Barış Ödülü sahibi Muhammed Yunus‘a, siyasi kan davası olarak tanımladığı bir olay nedeniyle altı ay hapis cezası verildi. Bay Yunus kefaletle serbest bırakıldı ve hükümet yetkililerinin siyasi olmadığını ve iş kanunlarının ihlalini içerdiğini söylediği bir davada karara itiraz etti.
Bayan Hasina’nın BNP’yi dağıtma çabası çoğu zaman kişisel bir intikam kampanyası gibi görünüyor.
Bangladeş’in 1971’deki kuruluşundan bu yana (Bengallilere karşı kanlı bir kültürel baskı kampanyası sonrasında Pakistan’dan ayrıldığı zaman) çoğu zaman ülke 2 parti tarafından yönetildi.
Awami Birliği, Şeyh Hasina’nın babası, ülkenin bağımsızlık lideri ve kurucu başkanı Şeyh Mujibur Rahman’ın partisiydi. İktidarı merkezileştirmeye yönelik bir kampanya başlattıktan sonra, genç ailesinin çoğunun da ölmesine neden olan bir askeri darbede öldürüldü.
BNP, Şeyh Mujib suikastının ardından kanlı bir darbe ve karşı darbe aşamasının ardından iktidara gelen genelkurmay başkanı Orgeneral Ziaur Rahman tarafından kuruldu. Zia Bey de daha sonra askeri darbede öldürülmüştü.
Bayan Hasina, BNP’yi babasının katillerini koruyan aynı askeri kadronun yaratımı olarak görse de yardımcıları, onun partiyi yok etme isteğinin daha da kişisel olduğunu söylüyor. Bay Zia’nın dul eşi Khaleda Zia liderliğindeki BNP 2000’li yılların başında iktidardayken, Bayan Hasina’nın muhalefet lideri olarak düzenlediği mitinglerden biri düzinelerce el bombasıyla saldırıya uğradı. Yakın bir görüşmeden sağ kurtuldu ancak partisinin 20’den fazla lideri ve destekçisi öldürüldü.
Geçtiğimiz birkaç yılda, ekonomik ilerleme öyküsünün parlaklığı silinirken, Bayan Hasina‘nın baskıları özellikle şiddetli hale geldi.
Akaryakıt ve gıda fiyatlarını yükselten salgının ve Ukrayna savaşının ardı ardına gelen darbeleri, Bangladeş’in dış rezervlerini tehlikeli seviyelere indirdi. Kriz, yalnızca Bangladeş’in hazır giyim endüstrisine aşırı bağımlılığını açığa çıkarmakla kalmadı, aynı zamanda Dakka’daki Batılı diplomatların ülkenin ekonomik büyümesinin altında gizlenen kleptokratik uygulamalar olduğunu söylediği şeyleri de ortaya çıkardı.
Diplomatlar, yönetici seçkinlerin bankalardan ve ülkenin zenginliklerinden çok az sorumlulukla yararlandığını söylüyor. Analistler, parlamentonun yaklaşık yüzde 60’ının iş adamlarından oluşması nedeniyle, ekonomik çıkarlar ve siyasi gücün derinden iç içe geçtiğini ve bunun ekonomik reformu engellediğini söylüyor.
Muhalefet, yıllardır ilk büyük mitingini düzenleyerek artan fiyatlara yönelik kamuoyu öfkesinden yararlanmaya çalıştı. Ancak hükümetin baskıları derinleştikçe ivmesi kısa sürdü.
BNP, tarafsız bir vekilin yönetimi altında seçim talebinin yeni bir şey olmadığını söylüyor. Bayan Hasina da muhalefetteyken aynısını istedi ve vekil bir hükümet tarafından yönetilen bir seçimle iktidara geldi. Bangladeş’in kurumları iktidar partisinin istismarına karşı o kadar savunmasız ki, oylama bir görevlinin gözetiminde yapılmadığı sürece hiçbir muhalefet seçimi kazanamadı.
Ancak Bayan Hasina, BNP’nin talebinin anayasanın ihlali olduğunu düşünüyor; çünkü iktidara geldikten sonra, uygulamayı yasa dışı ve demokratik döngüyü bozan bir durum olarak ilan etmek için tüzük değişikliği yaptı.
Bayan Hasina’nın partisinin sandalyelerin yarısından fazlasını tartışmasız kazandığı 2014 seçimlerinin tekrarlanmasını önlemek isteyen Awami Birliği, bu yılki seçimlerde hâlâ yarışan daha küçük partileri işaret ediyor. Ancak analistler partinin yeni bir göstermelik muhalefet tasarladığını söylüyor. Bu adaylardan bazıları kampanya posterlerinde bulundukları yeri açıkça belirttiler: “Awami Birliği tarafından destekleniyor.”
BNP’nin lideri ve eski başbakan Bayan Zia hâlâ ev hapsinde. Partinin başkan vekili olan oğlu Londra’da sürgünde. Parti liderlerinin çoğu hapiste.
Pazar günkü oylamadan önceki haftalarda partinin görünürlüğü, hapiste olmayan birkaç üst düzey BNP liderinden biri olan Ruhul Kabir Rizvi’nin sanal haber konferanslarına indirgenmişti.
Bay Rizvi’nin kendisi de 180 davayla karşı karşıya ve aylarca ofisinde kilitli kaldı, dışarı çıkması durumunda tutuklanma riskiyle karşı karşıya kaldığı için küçük bir köşe yatakta uyuyordu. 1980’lerin sonunda askeri bir diktatörü protesto ederken aldığı kurşun yarası nedeniyle bastonla yürüyor.
Bay Rizvi, Perşembe günü sanal bir basın toplantısında Cumartesi günü başlayacak yeni bir grevin duyurusunu yaparak, “Biz ve benzer düşünen diğer partiler bu seçimi boykot ettik” dedi. “Siyasi partiler ve ülke halkı, bu seçimin Awami Birliği’ndeki anarşinin provası olacağını çoktan anladı. Tek taraflı bir seçim olacak” dedi.
Awami Birliği genel sekreteri Obaidul Quader, ana muhalefetin yokluğundan üzüntü duyduğunu söyledi.
“BNP orada olsaydı, seçim daha rekabetçi olurdu” diye ekledi. (New York Times)
Bangladeş’teki seçimler: Neden hem Hindistan hem de Çin Şeyh Hasina’yı destekliyor?
Bangladeş, sıfır toplamlı stratejik ilişkiler yerine, ulusal çıkarlarla uyumlu karşılıklı yarar sağlayan ilişkilere öncelik veriyor. Hasina’nın çoklu ortaklıkları yönetme biçimi ustacadır ve stratejik özerklik doktrini, büyük ülkelerin komşularının takip edebileceği iyi bir model sunmaktadır.
Bangladeş Başbakanı Şeyh Hasina, 8 Eylül 2023’te Yeni Delhi’ye gelişinde. (PTI Fotoğrafı)
Bağımsızlığın üzerinden elli iki yıl geçtikten sonra Bangladeş hem ekonomik hem de jeopolitik açıdan bir dönüm noktasında. Artan ekonomik önemi (2022’de %7,1 oranında büyüyen 400 milyar dolarlık ekonomi), ülkenin büyümesini, istikrarını ve onunla ortaklıklarını Güney Asya ve Hint Adaları’ndaki kendi stratejik çıkarlarını ilerletmek için hayati önemde gören büyük güçlerin ilgisini çekti. Pasifik bölgesi.
7 Ocak’taki Bangladeş ulusal seçimleri, Hindistan’ın tampon devlet önceliklerinden Çin’in Kuşak ve Yol vizyonuna, ABD’nin stratejik çıkarlarından Rusya’nın altyapı çıkarlarına kadar çeşitli hedeflerin gerçekleştirileceği yüksek riskli bir arena haline geldi.
Otoriterlik ve siyasi rakiplerin bastırılması suçlamaları karşısında Başbakan Şeyh Hasina, görevde dördüncü dönem için çabalıyor. 2014 ve 2018’deki önceki seçimler usulsüzlük iddialarıyla gölgelenmişti.
Bangladeş’in Hindistan ve Çin ile ilişkileri
Hem Hindistan hem de Çin, yalnızca Bangladeş’le olan güçlü ekonomik bağları nedeniyle değil, aynı zamanda bölgedeki daha geniş rekabetleri ışığında, seçim sürecinin sonucu ve güvenilirliği konusunda büyük çıkarlara sahip. Dhaka’nın iki Asyalı devin ortaklık beklentilerini nasıl yönettiği çok önemli ve uluslararası alanda da izlenecek.
Bangladeş’in 1971’deki kurtuluş savaşında Hindistan’ın verdiği destek, Çin’in Pakistan’a verdiği destekle çelişiyor. Bu tarihe rağmen pragmatizm Bangladeş’in bu komşularıyla mevcut bağlarını şekillendiriyor.
Hindistan ile Bangladeş arasındaki ikili ticaret 2021-22’de 15 milyar doları aştı. Hindistan, Bangladeş’i hayati bir doğu tamponu olarak kabul ediyor ve ulusal büyüme için gerekli olan limanlar ve elektrik şebekesine erişim konusunda kritik destek sağlıyor. Tarihsel bağlar ve coğrafi yakınlık simbiyotik bir ticaret ilişkisini teşvik etmektedir.
Öte yandan Bangladeş’in Çin ile çift yönlü ticareti 2022’de 25 milyar doları aştı. Bangladeş, mega projeler aracılığıyla manzarasının dönüştürülmesine yardımcı olan Çin ile stratejik olarak uyum sağlıyor. Çin’in BRI tarafından finanse edilen altyapı projelerine yaptığı yatırımlar 10 milyar doları aştı.
Dhaka’da Hükümet tarafından takip edilen incelikli yaklaşım
Bangladeş’in Hindistan ve Çin’e yönelik incelikli yaklaşımı, sıfır toplamlı stratejik ilişkiler yerine, ulusal çıkarlarla uyumlu, karşılıklı yarar sağlayan ilişkilere öncelik verilmesini yansıtıyor.
Büyüme için Hindistan’la sosyo-ekonomik, ticari ve kültürel bağlardan yararlanıyor ancak Çin ile önemli askeri ilişkileri var. Bangladeş, Çin silahlarının ikinci büyük ithalatçısı konumunda. Hindistan da savunma ithalatı için Bangladeş’e 500 milyon dolar kredi verdi.
Her iki Asya devi de Bangladeş’te önemli yatırımlar yaptı ve bu da ülkenin bölgesel dinamiklerde oynadığı önemli rolü gösteriyor. Enerji, ulaşım ve telekomünikasyon alanlarındaki önemli anlaşmalar, Bangladeş’in devam eden başarısının sağlanmasındaki yüksek riskin altını çiziyor. Ancak Çin’in borç yükü ve ekolojik kaygılar konusunda bazı endişeler ortaya çıktı.
Bununla birlikte, Başbakan Hasina’nın çoklu ortaklıkları yönetmesi ustaca olmuştur. Onun dışlayıcı ittifaklardan kaçınan stratejik özerklik doktrini, küçük komşulara, büyük bölgesel güçlerle işbirliği ve işbirliği yoluyla kendi kendini güçlendirme konusunda iyi bir örnek sunuyor.
Rohingya mülteci krizi gibi küresel meselelere ilişkin istişari yaklaşımı da Dakka’nın iki Asya devi arasındaki konumunu yükseltti.
Jeopolitik ve ekonominin kesişimi
2041 yılına kadar gelişmiş ülke statüsüne ulaşma çabasında olan Bangladeş, hem Hindistan’ın hem de Çin’in ekonomik ve teknolojik güçlerinden stratejik olarak yararlanarak gelişen dinamikler arasında bağları dengeledi. BRI ve Bangladeş-Çin-Hindistan-Myanmar Koridoru (BCIM) bayrakları altında Mongla limanında modernizasyonu teşvik ederek her iki ülkeye de liman erişimi sağladı. Pyra limanı için de benzer bir işbirliği geliştirme girişiminde bulunuldu, ancak Hindistan, kamu-özel ortaklığının bir Çinli şirkete verilmesi nedeniyle geri adım attı.
Bangladeş’in Hint-Pasifik görünüm taslağı, jeopolitik gerilimlerden uzak dururken insan güvenliği, bağlantı ve mavi ekonomi için bölgesel ve küresel paydaşlarla etkileşimin altını çiziyor.
Bangladeş, şu anda 1.160 MW olan Hindistan elektriğini ithal ediyor ve 2021 itibarıyla 1.845 MW’lık yerli elektrik üretimine yönelik yaklaşık 450 milyon dolarlık Çin yatırımına olanak tanıyor. Artan elektrik talebi, arzın genişletilmesini gerektirdi ve her iki ülkeyle eş zamanlı enerji anlaşmaları yakınlaşmaya doğru ilerliyor sanayileşme çıkarları
Bölgesel devlerin çıkarlarını uzlaştıran daha küçük bir komşu olarak Bangladeş, eş zamanlı olarak birbirinin rakibi olan ülkelerle ulusal temsilciliği ve işbirliğini geliştirmiştir.
7 Ocak seçimleri Hindistan ve Çin için neden önemli?
Ana muhalefetteki Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP) tarafsız gözetim çabasıyla seçimleri boykot etti; Awami Birliği’nin (AL) ise bu talebi reddetti.
BNP, Hindistan’ın iktidar partisine verdiği destek konusunda şüphelerini sürdürüyor. Öte yandan AL, BNP’yi Hindistan karşıtı olarak tasvir ediyor ve seçim sonuçlarının güvenilirliği konusundaki olası anlaşmazlıklar nedeniyle ikili ilişkilerde olası aksamalara ilişkin endişeleri dile getiriyor.
Bangladeş’in istikrarına derinden yatırım yapan hem Hindistan hem de Çin, anlaşılır bir şekilde seçim sonrası siyasi ve ekonomik risklere karşı ihtiyatlı davranıyor. Çin’in 38 milyar dolarlık BRI girişimleri AL rejiminin devamlılığına bağlı ve Başbakan Hasina’nın görevden alınması durumunda Hindistan alternatif stratejiler aramak zorunda kalacak.
Bangladeş, geniş kapsamlı sonuçları olan, potansiyel olarak yanıcı bir seçim ortamıyla karşı karşıyayken, hem Hindistan’ın hem de Çin’in görevdeki hükümetin arkasında ağırlık vermeleri şaşırtıcı değil.
Prof. Şeyh Munir Khasru, uluslararası düşünce kuruluşu Politika, Savunuculuk ve Yönetişim Enstitüsü’nün (IPAG) Başkanıdır ve Dhaka, Melbourne, Viyana ve Dubai’de bulunmaktadır.
Kaynak: Indian Express Pvt Ltd
