Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, İsrail hükümeti, Gazze’ye kesintisiz ve yeterli miktarda insani yardım akışına izin verinceye kadar, İsrail ile ihracat ve ithalatın durdurulduğunu açıkladı.
Ticaret Bakanlığı, bu karar öncesinde 9 Nisan’dan bu yana devam eden ihracat sınırlamasının tüm ihracat ve ithalat ürünlerine uygulanacağını duyurdu.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan: “Tüm batı İsrail’e çalışıyor. Biz daha sabredemezdik ve adımlarımızı attık” dedi.
Ticaret Bakanlığı, 9 Nisan’da alınan kararla 54 ürün grubunun İsrail’e ihracatını kısıtladığını açıklamıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan bu kısıtlamaların “Gazze’ye kesintisiz, engelsiz ve yeterli miktarda insani yardım ulaştırılıncaya kadar devam edeceğini” söylemişti.
Bakanlık açıklamasında, Filistin’de “trajedinin kötüleştiği” değerlendirmesiyle tedbirlerin “ikinci aşamasına” geçildiği ifade edildi.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, tüm ticaretin durdurulması kararı için gerekçe olarak “ateşkes beklentisi” konusunda adım atılmaması ve Refah’taki gelişmeleri gösterdi.
Bolat, İsrail ile ticaretin kesilmesinden Filistin halkının etkilenmemesi için ‘teknik görüşmelerin’ yapıldığını da söyledi.
Bolat, ticaretin yeniden başlaması için “kalıcı ateşkes ve kesintisiz insani yardım girişini” şart koştu.
Ancak Bolat’ın açıklamalarını salonda izleyen bazı Türk ihracatçılara da ticareti kesme kararının sürpriz olduğu anlaşılıyor.
Türk ihracatçılar: ‘Alternatif yollar arıyoruz’
Reuters haber ajansına konuşan ihracatçı firma sahipleri, Türkiye’nin ikili ticareti durdurma kararını şaşkınlıkla karşıladıklarını, ihracatçı Türk firmalarının siparişlerini üçüncü ülkeler üzerinden İsrail’e göndermenin yollarını aradığını söyledi.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın basın toplantısına katılan bir ev eşyası ihracatçısı malların gümrükte bekletildiğini ve alternatif yollar aramak zorunda kaldıklarını söyledi.
Türk ihracatçı, “Gün boyunca gümrüklerle uğraştık ve sorunun ne olduğunu anlamadık. Sistem, yasak kararı açıklanmadan önce kapatılmıştı” dedi.
Başka bir gıda ihracatçısı da ticaretin durdurulmasının Filistin topraklarına gönderilen ve İsrail gümrüklerinden geçmek zorunda olan malların da engellenmesi anlamına geldiğini söyledi ve “Filistin halkı da zarar görecek” dedi.
“Siparişleri Mısır, Ürdün ya da Lübnan üzerinden gönderip gönderemeyeceğimize bakacağız, bu durumdan nasıl kurtulacağımızı bilmiyorum.”
Bir çikolata ve şekerleme ihracatçısı da şirketinin İsrail pazarı için özel olarak üretilen ve ambalajları tamamen İbranice olan ürünleri olduğunu söyledi.
Kararın kendileri için büyük bir maddi kayıp olduğunu belirten ihracatçı, “İsrail’de alacaklı olduğumuz ve borçlu olduğumuz şirketler var. Ticaret durduğunda bu alacaklar ne olacak?” dedi.
Aynı ihracatçı İsrail’deki ticari ortaklarıyla görüştükten sonra çözüm arayacaklarını da sözlerine ekledi.
İsrail’den tepki: ‘Biz kazanıyoruz, onlar kaybediyor’
AKP iktidarı, 7 Ekim sonrası İsrail ile ticari ilişkilerin devam ettirilmesi nedeniyle muhalefet ve bazı diğer kesimlerce eleştirilmişti.
Ticaret Bakanlığı’nın İsrail ile ticari ilişkilerin askıya alındığını açıklamasından kısa bir süre önce İsrail Dışişleri Bakanı Israel Katz, sosyal medya hesabından Türkiye’nin kararına tepki gösterdi.
Katz, Erdoğan’ın İsrail’in ithalat ve ihracatına yönelik “limanları bloke ederek anlaşmaları ihlal ettiğini” söylediği mesajında, “Türk halkının ve iş adamlarının çıkarlarını hiçe sayan, uluslararası ticaret anlaşmalarını hiçe sayan bir diktatör böyle davranır” dedi.
Katz, “İsrail Dışişleri Bakanlığ Genel Direktörüne hemen yerel üretime ve diğer ülkelerden ithalata odaklanarak, Türkiye ile ticarete alternatifler oluşturmak üzere hükümetteki ilgili tüm taraflarla derhal iletişime geçilmesi için talimat verdim.
“İsrail güçlü ve cesur bir ekonomiyle çıkacak.
“Biz kazanıyoruz, onlar kaybediyor” ifadelerini kullandı.
İsrail Mart ayında en çok ihracat yapılan 13. ülke olmuştu
TÜİK verilerine göre, 2023’te 5,4 milyar dolar ihracat ile Türkiye’nin ihracat listesinde İsrail 13’üncü sırada yer aldı. Ancak 2023’te İsrail’e ihracat bir önceki yıla göre % 23’e yakın düştü.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, 2024 yılının ilk çeyreğinde Türkiye’nin İsrail’e ihracatı yüzde 21,6 oranında düşüş kaydetti. Bir önceki yılın aynı çeyreğine kıyasla düşüş oranı yüzde 28 civarında gerçekleşti. Aynı çeyrekte İsrail’e ihracatın toplam ihracat içindeki payı % 2,06 oldu. 2023 yılının aynı döneminde ise bu oran % 2,69 olmuştu.
Türkiye’den İsrail’e ihraç edilen mallar arasında çelik, metal, makine, plastik, çimento ürünleri, tekstil ve motorlu taşıtlar bulunuyordu.
İsrail Merkez Bankası’nın Nisan 2023 sonunda yayımladığı analizde, İsrail’in onlarca yıldır komşu Orta Doğu ülkelerinden kopuk bir “ada ekonomisi” olarak geliştiği belirtiliyordu. Raporda Türkiye, “bölgedeki tek istisna” olarak anılıyordu.
Türkiye ve İsrail’in ihracat ve ithalat hacmi 2022’ye kadar yaklaşık 10 yıl boyunca düzenli şekilde artmıştı.
İsrail, Gazze Şeridi’nde kötüleşen insani koşullar nedeniyle eleştiriliyor. Geçen ay birleşmiş Milletler (BM) tarafından desteklenen bir değerlendirmede, 1,1 milyon insanın felaket düzeyinde bir açlıkla karşı karşıya olduğu ve Mayıs ayı itibarıyla Gazze’nin kuzeyinde kıtlığın kapıda olduğu belirtilmişti.
Beyaz Saray Perşembe, ABD ordusunun bölgeye yardım akışını kolaylaştırmak için inşa ettiği iskelenin birkaç gün içinde açılacağını söyledi. İsrail, yardım teslimatlarının engellendiğini reddediyor ve BM’yi yardımları Gazze’deki ihtiyaç sahiplerine dağıtmamakla suçluyor.
İsrail, Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e düzenlediği saldırıya yanıt olarak Gazze’de Hamas’ı yok etmek için bir askeri harekat başlattı; bu saldırıda yaklaşık 1.200 kişi öldü, 253 kişi de rehin alındı. Gazze Sağlık Bakanlığı’na göre o tarihten bu yana 34 bin 500’den fazla Filistinli öldürüldü.
Kaynaklar: Reuters, BBC Türkçe, Haber Kanalları
