‘Hocaların hocası’ olarak bilinen siyaset ve iletişim bilimci Prof. Dr. Nermin Abadan Unat, 104 yaşında hayatını kaybetti.1859’da kurulan Mülkiye’nin (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi) ilk kadın asistanı, ilk kadın doçenti ve ilk kadın profesörü olan, emekliliğini izleyen yıllarda Boğaziçi Üniversitesi’nde dersler veren Abadan Unat, siyaset bilimi ve iletişim konusundaki akademik çalışmalarıyla tanınıyordu.
18 Eylül 1921’de Viyana’da dünyaya gelen Prof. Dr. Nermin Abadan Unat 11 Aralık gecesi 104 yaşında İstanbul’da aramızdan ayrıldı. Cumhuriyet’in her döneminin en parlak kadın entelektüellerinden biri olan Unat, kadın hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesi ve daha iyi ve daha adil bir gelecek inşası çabalarına katkısıyla da anımsanacak.
Türkiye sosyal bilimlerinin kurucularından, iletişim araştırmalarının öncüsü, göç çalışmalarıyla uluslararası alanda tanınan Prof. Dr. Nermin Abadan Unat, 11 Aralık gecesi aramızdan ayrıldı.
Bir yüzyılı aşan ömründen geriye verimli, üretken ve ilham verici, bilimin ve insanlığın her sınavından alnının akıyla çıkmış onurlu bir yaşam öyküsü miras bıraktı. 1921’de Viyana’da başlayan hayat yolculuğu boyunca 20. yüzyılın tüm büyük dönüşümlerine tanıklık etti. Modernleşme, yurttaşlık ve demokrasi değerlerinin ileriye taşınmasını hayatının eksenine yerleştiren bir bilim insanı olarak bütün büyük dönüm anlarında başların kendisine çevrildiği bir bilim insanı oldu.
Henüz çocuk yaşta Avrupa’nın en önemli bilim ve kültür merkezlerinden birinden kalkıp geldiği yeniden kurulan Türkiye’de, kadınların eğitimin bütün basmaklarına tırmanmasının önünü açan genç Cumhuriyet’in sunduğu eğitim olanaklarıyla güçlenen öncü kadınlar arasına girdi.
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra kariyerine gazetecilikle başladı. Basın dünyasındaki deneyimi onun hem iletişim sosyolojisine yönelmesinin hem de toplumsal değişim süreçlerine duyduğu ilginin pratikle buluşmasını sağladı.
Ardından üniversiteye geçti ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde Türkiye’nin ilk kadın profesörlerinden biri olarak akademik yaşantısını inşa etti. İletişim araştırmalarını bağımsız bir alan haline getiren kurucu katkılarıyla, Türkiye’de “iletişim biliminin öncüsü” olarak ünlendi.
Unat’ın akademik mirası yalnızca iletişimle sınırlı değildi. 1960’lardan başlayarak Avrupa’ya Türk işçi göçünü konu alan araştırmaları, hem Türkiye’de hem Avrupa’da göç sosyolojisinin başvuru kaynakları arasında yer aldı. Göçmen emeği, kadın göçü, diaspora toplulukları ve toplumsal uyum üzerine yürüttüğü çalışmalar, bugün de alanın temel başvuru kaynakları arasında. Avrupa Konseyi, UNESCO ve pek çok uluslararası kuruluşun danışma organlarında görev aldı; Türkiye’yi bilimsel ve entelektüel düzlemde uluslararası alanda temsil etti.
Cumhuriyet döneminin yetiştirdiği en parlak kadın entelektüellerden biri olarak Unat, kadın hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesinin de önemli bir figürüydü. Hem üniversitede hem kamusal alandaki çabalarıyla kız çocuklarının eğitimi, kadınların siyasal yaşama katılımı ve hukuksal eşitlik konularında yol açıcı çalışmalar yaptı. Her fırsatta “Cumhuriyet sayesinde okudum, düşündüm, konuştum” diyerek kendi başarı hikâyesini aynı zamanda kamusal bir değerler sistemiyle ilişkilendirdi.
Dile hâkimiyeti, entelektüel birikimi ve uluslararası perspektifiyle her dönemde saygı uyandıran Unat, yaşamının son yıllarında bile toplumsal tartışmaları takip etmeyi ve tavır almayı sürdürdü; üniversitelerin özerkliği ve bilimsel düşüncenin özgürlüğü konusunda sesini yükseltmekten geri durmadı.
Yılmaz bir kadın kakları ve feminizm savunucusu
Nermin Abadan Unat’ın kamu hayatındaki en merkezi ve en tutkulu cephesi, hiç şüphesiz kadın hakları ve feminizmdi. O, kadınların toplumsal hayata tam katılımının modern bir devletin en temel gerekliliği olduğunu savunan, bu uğurda ömrünü adayan bir aktivist-akademisyendi. Türkiye’de kadın sorunlarına dair ilk sistematik sosyolojik araştırmalarda imzası vardı.
Kadınların siyasal temsilini artırmak için yorulmaksızın çalıştı.
Yasal reformların sadece kağıt üzerinde kalmaması için toplumsal farkındalık yarattı.
Aileyi ve toplumu eşitlik temelinde dönüştürme çabasını akademik ve sivil platformlarda sürdürdü.
Feminizmi, yerel dinamikleri ve evrensel feminist ilkelerle harmanlayan kapsayıcı bir yaklaşımdı. Prof. Abadan Unat, kadınların özgürleşmesinin toplumun tamamının özgürleşmesi anlamına geldiğini her fırsatta dile getirdi.
Baskı ve despotluk karşısında eğilmezliği
Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’ın en belirgin özelliklerinden biri, akademik özgürlüğün ve ifade hürriyetinin kısıtlandığı her dönemde gösterdiği cesur ve ilkeli direniş oldu. 12 Mart, 12 Eylül gibi askeri darbeler ve otoriterleşme eğilimlerinin güçlendiği süreçlerde, entelektüel dürüstlüğünden ve özgürlükçü felsefesinden asla taviz vermedi.
Korkusuzca muhalif seslerin yanında yer aldı.
Akademik özgürlüklerin temel direği olan üniversite özerkliğini savundu.
Kişisel esenliğinden önce bilimin ve müştereklerin bekasını öncelledi.
Bu duruşu, Nermin Abadan’ı genç kuşak akademisyenler ve sivil toplum aktivistleri için bir esin kaynağı haline getirdi. O, bir aydının görevinin, sadece mevcut durumu açıklamak değil, aynı zamanda daha iyi ve daha adil bir geleceğin inşasına aktif olarak katkıda bulunmak olduğunu yaşayarak gösterdi.
AKP döneminin karakteristiği olan, topluma, medyaya ve akademiye dönük illiberal, cinsiyetçi, ultramilliyetçi baskılar karşısında sessiz kalanlardan değildi. 100 yaşını aştığı günlerde Boğaziçi Üniversitesi akademisyenlerinin sürdürdüğü direnişin yanındaydı.
Ardında onlarca kitap, yüzlerce makale, yetiştirdiği çok sayıda akademisyen ve öğrencilerden oluşan büyük bir entelektüel miras bırakan Prof. Dr. Nermin Abadan Unat, hem bir bilim insanı hem bir saha araştırmacısı olarak Türkiye’de sosyal bilimler alanının anıtsal şahsiyetleri arasındaydı.
Prof. Dr. Nermin Abadan Unat, bilimsel dürüstlüğü, alçakgönüllülüğü ve yorulmak bilmeyen çalışma disipliniyle, özellikle kadınların kurtuluşu çabalarına katkısıyla gelecek kuşaklarca hatırlanacak.
Siyaset bilimi ve iletişim konusundaki akademik çalışmalarıyla alanında büyük bir iz bırakan Prof. Dr. Nermin Abadan Unat, dün akşam saatlerinde evinde hayatını kaybetti.
Unat’ın cenaze programının ABD’de bulunan oğlunun İstanbul’a dönmesinin ardından belli olması bekleniyor.
Nermin Abadan Unat
1921 Viyana doğumlu olan Prof. Dr. Nermin Abadan Unat, İzmir Kız Lisesi’nin ardından İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Nermin Abadan Unat, 1944 yılında girdiği Ulus gazetesinde 1950 yılına kadar çalıştı. Kazandığı bir bursla Amerika’ya giden Unat, Minnesota Üniversitesi’nde aldığı lisansüstü eğitimden sonra 1953 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde asistan olarak göreve başladı. Fakültenin ilk kadın asistanı oldu. Beş yıl sonra doçent, 1966 yılında da profesör oldu. SBF’de Siyasal Davranış Enstitüsünü kuran Abadan Unat, yurt dışında birçok yerde çalışmalar yaptı. Yurt dışındaki göçmen Türk işçiler ve kadın sorunları konularıyla ağırlıklı olarak ilgilendi.
1960’lardan itibaren özellikle yurt dışına çalışmaya giden Türk ailelerin hayatlarına, yaşadıkları zorluklara ve kadınların bu süreçteki rollerine yoğunlaştı. Bu alanda hem Türkiye’de hem yurt dışında saygın bir konuma geldi; kitapları farklı dillere çevrildi. Kadınların toplumdaki yerini güçlendirmek için yıllarca mücadele etti; Avrupa Konseyi’nde Türkiye’yi temsil ederek kadın–erkek eşitliği üzerine çalışmalar yürüttü.
Abadan Unat’ın hikâyesi yalnızca akademiyle sınırlı değil. 1978–1980 yılları arasında, dönemin Cumhurbaşkanı tarafından Senato üyeliğine atanarak ülke yönetiminde görev aldı. Bu görevi sırasında da kadınların kamusal hayatta daha görünür olması için çaba gösterdi.
Uluslararası Siyasi İlimler Derneği (IPSA) başkan yardımcılığı, Türk Sosyal Bilimler Derneği Başkanlığı, ve 1978’den itibaren Avrupa Konseyi’nin Kadın – Erkek Eşitlik Komisyonu başkan yardımcılığı gibi görevlerde bulundu.
1978 – 1980 yılları arasında CHP’den kontenjan senatörü olarak meclise girdi. 1989 yılında SBF’den emekli oldu. 2012 yılında Vehbi Koç Ödülü’ne layık görüldü.
Yurt dışındaki Türk işçiler konusunda yaptığı çalışmalar nedeniyle Almanya Devlet Başkanı’ndan liyakat nişanı aldı.
1978-80 arasında “kontenjan senatörü” olarak TBMM’ye girdi. 1989’da SBF’den emekli oldu. Boğaziçi Üniversitesi ile İstanbul Üniversitesi’nin Kadın Araştırma Merkezi’nde ders verdi. Göçmen işçiler konusunda gerçekleştirdiği bilimsel çalışmaları nedeniyle Federal Almanya Devlet Başkanı’ndan liyakat nişanı aldı. Almanca, İngilizce, Fransızca kitap ve makaleler yazdı.
Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda çalışmalar yaptı. İletişim bilimlerinin oluşumuna katkı veren öncü isimlerden olan Prof. Dr. Nermin Abadan Unat, “kamuoyu” sözcüğünü Türkçe’ye kazandırdı. Sonradan “halkla ilişkiler” olan “Halkla Münasebetler” sözcüğünü literatürde ilk kez kullanan kişi oldu.
Nermin Abadan Unat’ın eserleri ve yazıları
* Amme idaresinin prensipleri / Marshall Edward Dimock; Türkçeye çeviren Nermin Abadan. 1954
* Anayasa hukuku ve siyasi bilimler açısından 1965 seçimlerinin tahlili 1966
* Batı Almanya’daki Türk işçileri ve sorunları 1964
* Batı Avrupa ve Türkiye’de basın yayın öğretimi / Nermin Abadan-Unat. 1972
* Bitmeyen göç: konuk işçilikten ulus-ötesi yurttaşlığa / Nermin Abadan-Unat. 2002
* Bürokrasi 1959
* Devlet felsefesi: secilmiş okuma parçaları / Yavuz Abadan; çevirenler Nermin Abadan, Mete Tuncay, Bülent Daver. 1959
* Göç ve gelişme: uluslararası işgücü göçünün Boğazlıyan ilçesi üzerindeki etkilerine ilişkin bir ara / Nermin Abadan-Unat, Türkçesi Ünsal Oskay.
* Halk efkârı: mefhumu ve tesir sahaları 1956
* İnsan hakları armağanı 1978
* Kum saatini izlerken, 1996
* Migration and development: a study of the effects of international labor migration on Boğazlıyan
* Sosyolojiye giriş / yazan Hans Freyer; çeviren Nermin Abadan. 1967
* Sosyolojiye giriş / yazan Hans Freyer; çeviren Nermin Abadan. 1963
* Turkish workers in Europe 1960-1975: a socio-economic reappraisal 1976
* Türk dış göçü, 1960-1984: yorumlu bibliyografya / Nermin Abadan-Unat, Neşe Kemiksiz. 1986Türk toplumunda kadın / derleyen Nermin Abadan-Unat * Deniz Kandiyoti ve Mübeccel B. Kıray’ın işbirliği ile. 1979
* Türk toplumunda kadın / derleyen Nermin Abadan-Unat; Deniz Kandiyoti ve Mübeccel B. Kıray’ın işbirliği ile. 1982 * Türkiye’de insan hakları semineri : (9-11 Aralık 1968) tebliğler – tartışmalar 1970
* Woodrow Wilson: seçme parçalar / çeviren Nermin Abadan. 1961
* Yeşil göller diyarı: İsveç’te bir tetkik seyahati / Nermin Abadan; naşiri: İbrahim Hilmi Çığıraçan. 1950
* Yetişen Türk idarecileri: Genç ve müstakbel idarecilerine meslekî ve sosyal tavırları hakkında bir / hazırlayan A.T.J. Matthews, Türkçeye çeviren Nermin Abadan.
* Yüz Yıllık Umut, 2021
