Hayvanları Koruma Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı.

TBMM Genel Kurulu’nda, sokakta yaşayan köpeklerin sahiplenilmediği takdirde öldürülmesini içeren ve kamuoyunda “katliam yasası” olarak bilinen 17 maddelik ‘Hayvanları Koruma Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yasa Teklifi’ Genel Kurul’da kabul edilerek yasalaştı.

TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu’nda 42 saati aşkın süre devam eden görüşmelerin ardından AKP ve MHP’li komisyon üyelerinin oylarıyla kabul edilerek TBMM Genel Kurulu’na gelen Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, 224 hayır oyuna karşı 275 oyla kabul edildi.

AKP ve MHP milletvekillerinin oylarıyla kabul edilen teklifle, sahipsiz hayvanlara ilişkin yürütülecek çalışmalarda, tereddüde mahal verilmemesi, kedi ve köpeklerin sahipli hayvan statüsüne alınabilmesi için Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu kapsamında Tarım ve Orman Bakanlığı veri tabanına kaydedilmesi zorunluluğu bulunduğundan “sahipli hayvan” ve “sahipsiz hayvan” kavramları açık bir şekilde tanımlanacak.

Bakımevine alınan köpeklerden insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen, bulaşıcı veya tedavi edilemeyen hastalığı bulunan ya da sahiplenilmesi yasak olanlarına, Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 9. maddesindeki “Hayvanlara ötanazi yapmak yasaktır. Ancak, hayvanlara acı ve ıstırap çektiren veya iyileşme durumu bulunmayan hastalık durumlarında, akut bulaşıcı bir hayvan hastalığının önlenmesi ya da eradikasyonu amacıyla veya insan sağlığı için risk oluşturan durumlarda, davranışları insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen durumlarda veteriner hekim tarafından ötanazi yapılmasına karar verilebilir. Ötanazi işlemi veteriner hekim tarafından veya veteriner hekim gözetiminde yapılır” hükümleri uygulanacak.

Yerel yönetimler, sahipsiz köpeklere ilişkin yürüttüğü iş ve işlemlerde Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi kapsamında gerekli idari tedbirleri almaya yetkili olacak.

Nüfusu 25 binden fazla olan belediyeler için kesinleşen bütçe gelirlerinin binde 5’ini ve büyükşehir belediyelerinde de binde 3’ünü  ayırmayan belediye başkanı ve meclis üyeleri ile ayrılan kaynağı hayvan bakımevi kurmak, sahipsiz hayvanları toplamak, rehabilite etmek veya sahiplendirilinceye kadar bakmak için sarf etmeyen ya da bu kaynağı başka amaçlar için sarf eden belediye başkanı ve belediye yetkilileri altı aydan iki yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilecek.  

“Yerel yönetimler adına toplanan sahipsiz hayvanların bakımevi dışında bir yere terk edilmesi veya bakımevinde barındırılan köpeği bakımevi dışında bir yere bırakmak” fiilleri yasak kapsamına alınacak. Böylece sahipsiz hayvanların toplanması, hayvan bakımevlerine götürülmesi ve bu hayvanların sahiplendirilinceye kadar hayvan bakımevi bünyesinde bakılmasına ilişkin hükümlerin uygulanmasının ve yerel yönetimlerin görev ve sorumluluklarını eksiksiz olarak yerine getirmelerinin sağlanması amaçlanacak.

Sokak hayvanları düzenlemesi Meclis’ten geçerek yasalaştı, CHP yasayı Anayasa Mahkemesi’ne taşıyacak

Sokak hayvanları ile ilgili düzenlemeler içeren ve kamuoyunda tepkilere neden olan 17 maddelik “Hayvanları Koruma Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” sabaha karşı TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı. Kanun, Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra yürürlüğe girecek. Meclis, oylama sonrası 1 Ekim’e kadar tatile girdi.

Teklifin 5. maddesi, sokak köpeklerinin öldürülmesinin yolunu açıyor

CHP Genel Başkanı Özgür Özel, yürütmeyi durdurma talebiyle yasayı Anayasa Mahkemesi’ne götüreceklerini söyledi. Teklifin kabul edilmesinin ardından basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Özel, kanunun Anayasa’ya açıkça aykırı olduğunu, yaşam hakkını savunmadığını, bu nedenle Anayasa Mahkemesi sürecini değerlendireceklerini belirtti.

17 maddenin tamamının kabul edilmesinin ardından son olarak teklifin tümü oylandı.

Oylamaya 594 milletvekilinin 500’ü katıldı.

275 milletvekili kabul, 224 milletvekili ret oyu verdi. Bir milletvekili ise çekimser kaldı.

Böylece teklif, Genel Kurul’da iki gün boyunca 28 saat süren görüşmelerin ardından AKP ve MHP oylarıyla kabul edilerek yasalaşmış oldu.

Görüşmelerde neler yaşandı?

Pazartesi akşamı yapılan görüşmelerde CHP Ankara Milletvekili Aliye Timisi Ersever kürsüye, “Öldürme beni” yazan hayvan fotoğraflarıyla çıktı. Ersever konuşmasında, “Bugün tarihe kara gün olarak geçecek. ‘Evet’ oyu verenleri ne tarih affedecek ne insanlık” dedi.

CHP Grup Başkanvekili Murat Emir ise “Sabahlara kadar çalışıp hayvanları katledecek bir yasayı çıkarıp oradan da tatile gideceksek, bizim buna itirazımız var. AKP Grubu’na sesleniyorum; Beyler nereye gidiyorsunuz, hangi sorunu çözdünüz de gidiyorsunuz?” dedi.

İYİ Parti Grup Başkanvekili Turhan Çömez, sahipsiz hayvanlarla ilgili sorunun zamanında öngörülemediğini kaydetti. “Öldürme ve ötanazi” fikrini kabul etmeyeceklerini vurgulayan Çömez, kısırlaştırmanın ve alınacak önlemlerin, sorunu çözeceğini söyledi.

Saadet Partisi Grup Başkanvekili İsa Mesih Şahin, sahipsiz hayvanlara yönelik kanun teklifinin gerekçesinin yetersiz olduğunu, sokakların güvenli hale getirilmesi gerektiğini vurguladı. Şahin, hayvanlara özel yaşam alanının oluşturulmasını isteyerek, “Bu iş, belediyelerin tek başına yapacağı iş değildir. Merkezi yönetimin, elini taşın altına koyması gerekiyor” dedi.

DEM Parti Mersin Milletvekili Perihan Koca AKP sıralarına hitaben ” ‘Ötanazi çıkarılıyor’ diye manipüle ettiniz, ‘ötanazi’ demeden ötanazinin dik alasını getiriyorsunuz” derken; TİP İstanbul Milletvekili Ahmet Şık da AKP’ye şu sözlerle tepki gösterdi:

“Günlerdir her türlü yalan ve hileyle, toplu kıyımların önünü açmaya çalıştığınız ve ‘Başıboş’ dediğiniz sahipsiz hayvanlar üzerinden bir fırtına koparıyorsunuz. İnsani çözümleri yok sayıp, hayvanların rehabilitasyonu için etkili bir çözüm bulmaktan kaçıyor yine en iyi bildiğinizde ısrar ederek “Öldürelim gitsin” naraları atıyorsunuz.”

AKP Grup Başkanı Abdullah Güler ise “Öldürme kanunu” diyen muhalefete tepki gösterek, “Bu kanunda öldürme yok, yalan. Sahiplenme var, teşvik var” dedi.

Tartışmalı 5. Madde nasıl düzenlendi?

TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu’ndaki görüşmelerde 5. Madde, AKP’nin önergesiyle verilen değişiklikle kabul edilmişti.

Teklif metninden “ötanazi” ifadesi çıkarılmış ancak sokak köpeklerinin Veteriner Hizmetleri Kanunu’ndaki esaslara göre öldürülmesinin yolu açık tutulmuştu.

5. Madde, değişiklik önergesiyle şu şekilde düzenlenmişti:

“Bakımevine alınan köpeklerden insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen, bulaşıcı veya tedavi edilemeyen hastalığı bulunan ya da sahiplenilmesi yasak olanlarına 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen tedbir uygulanır.

“Yerel yönetimler, sahipsiz köpeklere ilişkin yürüttüğü iş ve işlemlerde Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi kapsamında gerekli idari tedbirleri almaya yetkilidir.”

5996 sayılı kanunun 3. fıkrası şöyle:

“(3) Hayvanlara ötenazi yapmak yasaktır. Ancak,

a) Hayvanlara acı ve ıstırap çektiren veya iyileşme durumu bulunmayan hastalık durumlarında,

b) Akut bulaşıcı bir hayvan hastalığının önlenmesi ya da eradikasyonu amacıyla veya insan sağlığı için risk oluşturan durumlarda,

c) Davranışları insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen durumlarda,

veteriner hekim tarafından ötenazi yapılmasına karar verilebilir. Ötenazi işlemi veteriner hekim tarafından veya veteriner hekim gözetiminde yapılır.”

Yeni kanunla kedi ve köpek sahipleri, hayvanlarını en geç 31 Aralık 2025’e kadar dijital kimliklendirme yöntemleriyle kayıt altına aldırmak zorunda olacak; “sahipli hayvan” ve “sahipsiz hayvan” kavramları açık bir şekilde tanımlanacak.

Belediyeler de 31 Aralık 2028’e kadar barınaklar kurmak ve “rehabilitasyon” işlemlerini gerçekleştirmekle yükümlü olacak.

Belediyelerin, sahipsiz hayvanlara sahiplendirilinceye kadar bakmak için, kesinleşmiş en son bütçe gelirlerinin binde 5’ini kaynak olarak aktarmaları gerekiyor. Bu oran, büyükşehir belediyeleri için ise binde 3 olacak.

Belediyelerce bu oranların üzerinde yapılan harcamaların yüzde 40’ı Hazine ve Maliye Bakanlığınca belediyeye aktarılacak. Aktarılacak tutar hiçbir şekilde maddedeki oranların yüzde 40’ını geçemeyecek.

TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu Başkanı Kirişçi: 105 bin kapasiteli 322 barınak var

Genel Kurul’da milletvekillerinin sorularını yanıtlayan TBMM Tarım, Orman ve Köyisleri Komisyonu Başkanı Vahit Kirişçi, 2004-2023 yılları arasında kısırlaştırılan hayvan sayısının 2 milyon 504 bin 595; aşılanan hayvan sayısının 2 milyon 846 bin 387, sahiplendirilen hayvan sayısının 533 bin 004 olduğunu söyledi.

Kirişçi, 105 bin kapasiteli 322 adet barınak olduğunu açıkladı.

4 milyon hayvanın 105 bin kapasiteli barınaklarda nasıl barınacağı sorusuna da yanıt veren Kirişçi, barınak yapım sürecinin tamamlanması için 31 Aralık 2028’in belirlendiğini bildirerek, “Bu kanun yürürlüğe girdiği andan itibaren belediyeler 4 yıl içinde belirlenen bütçeyi ayırarak bu barınakları yapacaklardır” diye konuştu.

Kırmızı boyalı eldiven protestosu

AKP’nin Meclis çalışmalarının hızlandırılmasına ilişkin verdiği önerge doğrultusunda TBMM Genel Kurulu Pazar günü saat 14:00’da toplanmıştı.

Daha önce alınan karar gereği görüşmeler boyunca Meclis’e ziyaretçi alınmamış ve Meclis’te güvenlik önlemleri artırılmıştı.

CHP ve DEM Parti Milletvekilleri, kanun teklifini protesto için Genel Kurul’da kırmızı boyalı beyaz eldivenler takmıştı.

DEM Partililer “Öldürme yaşat”, “Kanlı yasaya hayır”, “Yasayı geri çek”, “Aşıla, kısırlaştır, yerine bırak” yazılı pankartlarla Genel Kurul’a katılmıştı.

Hayvanseverler eylem yaptı

Genel Kurul’un açıldığı saatlerde, Ankara Anıtpark’ta bir araya gelen sivil toplum örgütleri, meslek örgütleri, hayvanseverler ve CHP’li bazı milletvekilleri, yasa teklifinin gündeme alınmasını protesto etmişti.

Gündem dışı konuşmalar ve muhalefetin grup önerileri nedeniyle, teklif üzerindeki görüşmelere Pazar akşamı geçilebilmişti.

Kanun teklifi Londra’da da protesto edildi

Kanun teklifi Pazartesi günü İngiltere’nin başkenti Londra’da da protesto edildi.

Protestoda konuşan hayvan hakları aktivisti Dominic Dyers, Türkiye’de birçok kişinin bu yasaya karşı olduğunu belirterek, yasanın Türkiye’nin ekonomisinin geçtiği zor dönemde turizmi de etkileyeceğini savundu.

Sahipsiz hayvanlara ilişkin yasa teklifinin görüşmelerine TBMM Tarım, Orman ve Köy İşleri Komisyonu’nda devam edildi. Muhalefet milletvekillerinin, içeriye alınmayan hayvanseverlerin takip etmesi için toplantının koridordaki televizyondan yayınlanması talebi kabul edilmeyince tartışma yaşandı

TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu, sayıları kamu güvenliği açısından tehdit oluşturan sahipsiz hayvanlara ötenazi yapılmasına da öngören, ‘Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’ni görüşmek üzere Plan ve Bütçe Komisyonu salonunda toplandı. Muhalefet milletvekilleri, bazı hayvan hakları derneklerinin temsilcileri ile bazı hukukçuların toplantıya alınmasını talep etti.

“Biraz daha hassasiyet göstermenizi diliyorum”

CHP Grup Başkanvekili Ali Mahir Başarır, “Özellikle Türkiye Barolar Birliği Hayvan Hakları Komisyon Başkanı, Veterinerler Birliği ve bazı gazeteciler içeri alınmıyor. Yani Barolar Birliği Hayvan Hakları Komisyon Başkanı’nın burada olmasının hiçbir sıkıntısı yok. Bir şey daha söylemek isterim; Meclis geleneklerinde komisyondaki görüşmelerin televizyonda yayınlanması gibi bir şey yok; ancak 4 milyon hayvanın katledileceği bir yasayı görüşmek de yok. O yüzden çok hassas bir konu bu ve sizlerin biraz daha hassasiyet göstermenizi diliyorum. Özellikle bazı büyük gazetelerin temsilcileri, Barolar Birliğinin Hayvan Hakları Komisyonu Başkanı ve Veterinerler Birliği Başkanı’nın buraya alınmasını talep ediyoruz” ifadelerini kulandı.

Komisyon Başkanı Vahit Kirişci, CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal’ın talebi üzerine veteriner hekimleri temsilen bir veterinerin toplantıya alındığını belirterek, “Maddelere geçtik ve şu anda kanun teklifinin maddelerini görüşüyoruz. Geneli üzerindeki görüşmelerde bu sözünü etmiş olduğunuz bütün STK’ların, odaların veyahut baroların bunların konuşmalarını sağladık. Buna birlikte karar verdik ve yaptık. Sizden istirhamım bizim yol almamız gerekir” dedi.

“Herkes bu yasayı takip etmek istiyor”

Muhalefet milletvekillerinin komisyon görüşmesinin salon dışında bulunan televizyonda yayınlanması talebinin reddedilmesi üzerine tartışma çıktı. DEM Parti Grup Başkanvekili Gülüstan Kılıç Koçyiğit, “Herkes bu yasayı takip etmek istiyor. Bu bir lütuf değil sayın başkan, demokratik teamülü uygulamanızı istiyoruz. Bu yasa toplumu yakından ilgilendiren bir yasa, günlerdir kamuoyunda tartışılıyor. Burada hayvan hakları savunucuları var, ilgili barolar var, avukat arkadaşlar var. Televizyon sorunu varsa ben odamdaki televizyonu indirebilirim. Bir televizyon temin edilebilir, Meclisimizin herhalde imkanları bu kadar sınırlı değildir. Şimdi mikrofon bozulunca yapılmayacak mı? Televizyon bozulmuş yapılmıyor. Orada insanlar buradaki komisyon görüşmelerini izlerlerse bu sizin açınızdan da, bu komisyonun açısından da, halk açısından da daha faydalı olur” diye konuştu.

KONDA’nın anketine göre, halkın % 85’i sokak hayvanlarının uyutulmasına karşı!

Konda’nın Meclis’te görüşülmeden önce sokak hayvanları yasasıyla ilgili yaptığı ankete katılanların yüzde 85’i gerekli hallerde hayvanların uyutulabileceği fikrine karşı. Yine yüzde 63 gibi önemli bir kesim de uyutma gibi sert önlemler dışında çözüm üretilmesi gerektiğini düşünüyor

Sahipsiz hayvanlara yönelik ötanaziyi de içeren “Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”ne ilişkin tartışmalar sürüyor. Araştırma şirketi KONDA, KONDA Barometresi’nin temmuz sayısında, 15 yaş üstündeki katılımcılara Meclis’e sunulmadan önce tartışmalı sokak hayvanları teklifini sordu.

Katılımcıların çoğu uyutma yasasına karşı

Türkiye genelinde sokak hayvanlarının gerekli hallerde uyutulabileceği fikrine katılmayanların oranı yüzde 85 çıktı. “Sokak hayvanlarına karşı hangi düzenlemenin daha doğru olduğunu düşünüyorsunuz?” sorusunu yanıtlayan katılımcıların yüzde 63’ü “uyutma” yönteminin doğru olmadığını söyledi. Katılımcıların yüzde 22’si sokak hayvanlarının kimse için sorun olmadığını düşündüğünü belirtirken yüzde 15’i ise sokak hayvanlarının “gerekli hallerde” uyutulabileceğini savundu.

Konda araştırmasına göre; en alt gelir seviyesinde bulunan katılımcıların yüzde 13 oranında “Sokak hayvanları gerekli hallerde uyutulabilir” şıkkını seçerken, bu oran gelir seviyesi arttıkça yükselerek, en üst gelir seviyesinde yüzde 18’e ulaşıyor.

Aksi bir trendde, gelir seviyesi arttıkça “Devlet ve yerel yönetimler, sert yöntemler kullanmadan çözüm üretmeli” şıkkını seçenler azalıyor. Sokak hayvanlarının kimse için sorun olmadığını düşünenler ise gelir seviyelerine göre belirgin bir trend göstermemekte ve oldukça yakın oranlarda.

Evcil hayvanları olanlarla olmayanların tercihleri farklı

Evcil hayvanı olanlar yüzde 12 oranında gerekli durumlarda sokak hayvanlarının uyutulabileceğini
düşünürken, bu oran evcil hayvanı olmayanlarda 6 puan yükselerek yüzde 18’e çıkıyor. Aksi
bir trendde, evcil hayvanı olanlar yüzde 28 oranında sokak hayvanlarının sorun yaratmadığını
düşünürken, bu oran 10 puan azalarak evcil hayvanı olmayanlarda yüzde 18’e kadar
düşüyor. 

Erkeklerin oranı 10 puan fazla

Sokak hayvanları düzenlemesine dair, gerekli hallerde hayvanların uyutulabileceğini düşünen
erkeklerin oranı yüzde 20 iken, bu seçeneğe katılan kadınların oranı erkeklerin 10 puan
gerisinde kalıyor. Aksi bir trendde, sert yöntemler kullanmadan bu konuya dair çözüm
üretilmesi gerektiğini düşünen kadınların oranı erkeklerin 8 puan ilerisinde, yüzde 67
oranında ölçülüyor.

TBMM’de tartışma yaşandı

Komisyon Başkanı Vahit Kirişci, tartışmalar arasında kanun teklifinin 4’üncü maddesini okuttu. Muhalefet milletvekilleri masalara vurarak protestoda bulundu. Tartışmaların sürmesi üzerine Vahit Kirişci, toplantının televizyonda yayınlanmayacağını ifade etti. Bir vekilin, ‘Yalan söylüyorsunuz’ demesi üzerine Kirişci, “Ben yalan söylemem, yalan söyleyen sizin gibilerdir. Siz yalan söylüyorsunuz, ben söylemiyorum” dedi. Krişci, tartışmaların sürmesi üzerine toplantıya 5 dakika ara verdi. Öte yandan toplantıya alınmayan hayvanseverler de dışarıda ‘Direne direne kazanacağız’, ‘Yasayı geri çek’ slonganları atarak tepki gösterdi. Aranın ardından komisyon yeniden toplanarak, teklifi görüşmeye devam etti.

Kaynaklar: Cumhuriyet, Euronews Türkçe, BBC Türkçe, DHA