İsrail ordusu, Hamas’ın, Donald Trump’ın Gazze barış planının ilk aşaması kapsamında, Gazze’de tuttuğu tüm canlı rehineleri, Filistinli tutuklu ve mahkumlarla takas ettiğini duyurdu.
Anlaşmaya göre, Cuma günü saat 12:00’de (09:00 GMT) ateşkes yürürlüğe girecek ve hafta sonu Gazze Şeridi’ne daha fazla miktarda yardım gönderilecek.
Birinci aşama tamamlandıktan sonra, sonraki aşamaların detayları üzerinde müzakerelerin yapılması bekleniyor.
Serbest bırakılan rehineler
Ateşkes anlaşmasıyla Hamas’ın iki yıllık savaşın ardından elinde tuttuğu 48 İsrailli ve yabancı rehinenin tamamını serbest bırakması bekleniyordu. Rehinelerden sadece 20’sinin hayatta olduğu doğrulandı.
Filistinli grubun 7 Ekim 2023’te güney İsrail’e düzenlediği saldırıda kaçırılan 251 kişi arasında bir kişi hariç hepsi vardı. Saldırıda yaklaşık 1.200 kişi hayatını kaybetti. İsrail, Gazze’ye askeri operasyon düzenleyerek karşılık verdi ve Hamas yönetimindeki sağlık bakanlığına göre, bu operasyonda 67.000’den fazla kişi öldürüldü.
Hamas, pazartesi sabahı 20 canlı rehineyi iki grup halinde Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ne (ICRC) teslim etti.
İsrailli yetkililer, ilk grupta Eitan Mor, Gali Berman, Ziv Berman, Omri Miran, Alon Ohel, Guy Gilboa-Dalal ve Matan Angrest’in yer aldığını bildirdi.
İkinci grup ise Bar Kupershtein, Evyatar David, Yosef-Chaim Ohana, Segev Kalfon, Avinatan Or, Elkana Bohbot, Maxim Herkin, Nimrod Cohen, Matan Zangauker, David Cunio, Eitan Horn, Rom Braslabski ve Ariel Cunio’dan oluşuyordu.
Ancak ölen rehinelerin kalıntılarının serbest bırakılması konusunda bir tartışmanın ortaya çıktığı görülüyor.
Ateşkes anlaşmasının bir kopyasına göre, tüm rehinelerin kalıntılarının pazartesi günü yerel saatle 12.00’ye kadar teslim edilmesi gerekiyordu.
Ancak Hamas, Pazartesi günü yalnızca 4 kişinin cenazelerinin İsrail’e geri gönderildiğini doğruladı: Guy Illouz, Yossi Sharabi, Bipin Joshi ve Daniel Peretz.
İsrailli bir sözcü, “Hamas’ın anlaşmanın kendisine düşen kısmını yerine getirmesini talep ediyoruz” dedi ve İsrail ordusunun “hepsi ailelerine dönene ve İsrail’de gömülene kadar dinlenmeyeceğini” sözlerine ekledi.
Bunun, Trump planında da kabul edildiği üzere Hamas ve diğer Filistinli grupların, söz konusu süre içerisinde tüm kalıntıları bulamama ihtimalinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı ise henüz bilinmiyor.
İsrailli bir yetkili daha önce, iade edilmeyen kişilerin kalıntılarını bulmak için uluslararası bir görev gücünün çalışmaya başlayacağını söylemişti.
Serbest bırakılan Filistinli tutuklu ve hükümlüler
İsrail, rehineler karşılığında İsrail hapishanelerinde ömür boyu hapis cezası çeken 250 Filistinli tutukluyu ve aralarında 15 çocuğun da bulunduğu Gazze’deki 1.718 tutukluyu serbest bırakmayı kabul etti.
Hamas’a bağlı Tutuklular Medya Ofisi, pazartesi sabahı tutuklu ve hükümlülerin isimlerinin güncellenmiş listesini yayımladı.
Tutuklular listesinde, İsraillilere yönelik ölümcül saldırılar nedeniyle birden fazla müebbet hapis cezasına çarptırılan üst düzey isimler yer almıyor. Bunlar arasında Hamas’ın serbest bırakılmasını talep ettiği Marwan Barguti ve Ahmed Saadat da bulunuyor.
İsrail medyası geçen hafta, 250 kişiden yaklaşık 100’ünün işgal altındaki Batı Şeria’ya, 15’inin işgal altındaki Doğu Kudüs’e, 135’inin ise Gazze Şeridi’ne veya başka bir yere sınır dışı edileceğini bildirdi.
Ölen tüm rehinelerin serbest bırakılmasının ertelenmesinin, Filistinli tutukluların serbest bırakılmasını da geciktirip geciktirmeyeceği henüz belli değil.
Rehinelerin serbest bırakılması öncesinde İsrail askerleri, Trump planına göre İsrail’in 3 aşamalı geri çekilme planının ilki olan Gazze’nin % 53’ünü kontrol altına aldıkları bir hatta çekildi.
Üst düzey bir ABD yetkilisine göre, ABD ordusunun gözetiminde yaklaşık 200 askerden oluşan çok uluslu bir güç ateşkesi izleyecek. Gücün Mısır, Katar, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden askerlerden oluştuğu düşünülüyor.
ABD’li yetkililer, Gazze’de hiçbir ABD askerinin bulunmayacağını söyledi.
20 maddelik planda, iki tarafın da anlaşması halinde savaşın “derhal sona erdirileceği” belirtiliyor. Gazze’nin silahsızlandırılacağı ve “tüm askeri, terör ve saldırı altyapısının” yok edileceği belirtiliyor.
Ayrıca Gazze’nin başlangıçta Filistinli teknokratlardan oluşan geçici bir geçiş komitesi tarafından yönetileceği, bu komitenin Trump’ın başkanlığını ve başkanlığını yürüttüğü ve eski İngiltere Başbakanı Tony Blair‘in de yer aldığı bir “Barış Kurulu” tarafından denetleneceği belirtiliyor.
Şeridin yönetimi, reformların tamamlanmasının ardından Batı Şeria’yı yöneten Filistin Yönetimi’ne devredilecek.
Plana göre, 2007’den bu yana bölgeyi yöneten Hamas’ın, gelecekte doğrudan veya dolaylı olarak bölgenin yönetiminde hiçbir rolü olmayacak.
Hamas üyelerine barışçıl bir arada yaşama taahhüdünde bulunmaları halinde af tanınacak veya başka bir ülkeye güvenli geçiş imkânı sağlanacak.
Hiçbir Filistinli Gazze’yi terk etmeye zorlanmayacak, terk etmek isteyenler serbestçe geri dönebilecek.
Uzmanlardan oluşan bir panel tarafından “Gazze’yi yeniden inşa etmek ve canlandırmak için Trump ekonomik kalkınma planı” oluşturulacak.
En önemli anlaşmazlık noktaları
Anlaşmanın ilerleyen aşamalarına ilişkin müzakerelerde birden fazla anlaşmazlık noktasının olması muhtemel.
Hamas daha önce silah bırakmayı reddetmiş ve bunu ancak Filistin devleti kurulduktan sonra yapacağını söylemişti.
Grubun geçen hafta sonu plana verdiği ilk yanıtta silahsızlanmadan hiç bahsetmemesi, pozisyonunun değişmediği yönündeki spekülasyonları körükledi.
İsrail, Trump’ın planını tümüyle kabul etmiş olsa da, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, geçen hafta kürsüde Trump’ın yanında otururken, Filistin Yönetimi’nin savaş sonrası Gazze’ye müdahil olmasına karşı çıkıyor gibi göründü.
Hamas ayrıca, “birleşik bir Filistin hareketi”nin parçası olarak Gazze’de gelecekte bir rol üstlenmeyi beklediğini söyledi.
Bir diğer sorunlu nokta ise İsrail birliklerinin geri çekilmesinin boyutu. İsrail, ilk geri çekilmeyle Gazze’nin yaklaşık %53’ünün kontrolünü elinde tutacağını söylüyor. Beyaz Saray planı, daha sonra %40 ve ardından %15’lik bir geri çekilme öngörüyor.
Son aşama ise “Gazze’nin yeniden canlanan terör tehditlerinden tam anlamıyla güvenli hale gelmesine kadar bir güvenlik çemberi” oluşturulması olacak.
Buradaki ifadeler belirsiz ve İsrail’in tam olarak çekilmesi için net bir zaman çizelgesi vermiyor. Hamas’ın bu konuda netlik istemesi muhtemel. (BBC)
