Associated Press’in Pazar günü analiz ettiği uydu fotoğrafları, İsrail’in İran’a düzenlediği saldırıda, geçmişte uzmanların Tahran’ın nükleer silah programıyla ilişkilendirdiği, İran’ın başkenti Tahran’ın güneydoğusundaki gizli bir askeri üsteki tesislere ve balistik füze programıyla bağlantılı başka bir üste hasar verdiğini gösteriyor.
Hasar gören binalardan bazıları, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın İran’ın geçmişte nükleer silahı tetikleyebilecek yüksek patlayıcı testleri yaptığından şüphelendiği bulunuyordu. İran uzun zamandır nükleer programının barışçıl olduğunu iddia ediyor, ancak IAEA, Batılı istihbarat ajansları ve diğerleri Tahran’ın 2003’e kadar aktif bir silah programına sahip olduğunu söylüyor.
Associated Press’in Pazar günü analiz ettiği uydu fotoğrafları, İsrail’in İran’a düzenlediği saldırıda, geçmişte uzmanların Tahran’ın nükleer silah programıyla ilişkilendirdiği, İran’ın başkenti Tahran’ın güneydoğusundaki gizli bir askeri üsteki tesislere ve balistik füze programıyla bağlantılı başka bir üste hasar verdiğini gösteriyor.
Hasar gören binalardan bazıları, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın İran’ın geçmişte nükleer silahı tetikleyebilecek yüksek patlayıcı testleri yaptığından şüphelendiği İran‘ın Parchin askeri üssünde bulunuyordu. İran uzun zamandır nükleer programının barışçıl olduğunu iddia ediyor, ancak IAEA, Batılı istihbarat ajansları ve diğerleri Tahran’ın 2003’e kadar aktif bir silah programına sahip olduğunu söylüyor.
Diğer hasar ise analistlerin yeraltı tünel sistemi ve füze üretim sahalarını sakladığına inandığı yakındaki Khojir askeri üssünde görüldü.
İran ordusu, İsrail‘in cumartesi sabahı düzenlediği saldırıda Hocir ve Parchin‘de oluşan hasarı kabul etmedi ancak saldırıda ülkenin hava savunma sistemlerinde çalışan 4 İran askerinin hayatını kaybettiğini söyledi.
Planet Labs PBC’den alınan bu uydu fotoğrafı, 26 Ekim 2024 Cumartesi günü İran’ın Tahran kenti dışındaki Khojir askeri üssündeki hasarlı binaları gösteriyor. (AP aracılığıyla Planet Labs PBC)
İran’ın Birleşmiş Milletler’deki misyonu yorum talebine hemen yanıt vermedi, İsrail ordusu da yanıt vermedi.
Ancak İran’ın Yüce Lideri Ayetullah Ali Hamaney Pazar günü bir izleyici kitlesine İsrail saldırısının “abartılmaması veya küçümsenmemesi gerektiğini” söylerken, hemen bir misilleme saldırısı çağrısında bulunmaktan kaçındı. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ayrıca Pazar günü İsrail’in saldırılarının İran’a “ciddi zarar verdiğini” ve saldırının “tüm hedeflerine ulaştığını” söyledi.
Hasar İran’ın üç eyaletine yayıldı
İsrail saldırısında toplamda kaç sitenin hedef alındığı henüz belirsizliğini koruyor. İran ordusu tarafından şimdiye kadar herhangi bir hasar görüntüsü yayınlanmadı.
İranlı yetkililer etkilenen bölgelerin İlam, Huzistan ve Tahran eyaletleri olduğunu tespit etti. Cumartesi günü Planet Labs PBC’den alınan uydu görüntülerinde İran’ın İlam eyaletindeki Tange Bijar doğal gaz üretim sahasının etrafında yanmış tarlalar görülebiliyordu ancak bunun saldırıyla ilgili olup olmadığı hemen belli olmadı. İlam eyaleti, İran-Irak sınırında, batı İran’da yer almaktadır.
En belirgin hasar, Tahran şehir merkezinin yaklaşık 40 kilometre (25 mil) güneydoğusunda, Mamalu Barajı yakınında bulunan Parchin’in Planet Labs görüntülerinde görülebiliyordu. Orada, bir yapı tamamen yıkılmış gibi görünürken diğerleri saldırıda hasar görmüş gibi görünüyordu.
Tahran şehir merkezine yaklaşık 20 kilometre (12 mil) uzaklıktaki Hocir’de uydu görüntülerinde en az iki yapıda hasar görüldü.
Virginia merkezli düşünce kuruluşu CNA’dan Decker Eveleth, Washington merkezli Demokrasilerin Savunması Vakfı’ndan Joe Truzman ve eski Birleşmiş Milletler silah müfettişi David Albright ve diğer açık kaynak uzmanları da dahil olmak üzere analistler, üslerdeki hasarı ilk olarak tespit ettiler. İki üssün konumları, AP tarafından elde edilen ve İran hava savunma sistemlerinin cumartesi sabahı civarda ateş ettiğini gösteren videolarla örtüşüyor.
Üs, İran’ın bir zamanlar nükleer silah programına bağlandı
Parchin’de, Albright Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü, dağın yamacına yaslanmış yıkılmış binayı “Taleghan 2” olarak tanımladı. İsrail tarafından daha önce ele geçirilen İran nükleer verilerinin arşivinde, binanın “daha küçük, uzunlamasına yüksek patlayıcı bir oda ve küçük ölçekli yüksek patlayıcı testlerini incelemek için bir flaş X-ışını sistemi” barındırdığı belirtildi.
Enstitünün 2018 tarihli raporunda, “Bu tür testler, doğal uranyum çekirdeğini sıkıştıran yüksek patlayıcıları içermiş olabilir ve nükleer bir patlayıcının başlatılmasını simüle etmiş olabilir” denildi.
Planet Labs PBC’den alınan bu uydu fotoğrafı, 27 Ekim 2024 Pazar günü İran’ın Tahran kenti dışındaki Parchin askeri üssündeki hasarlı binaları gösteriyor. ((AP aracılığıyla Planet Labs PBC))
Enstitü, pazar günü erken saatlerde sosyal medya platformu X’e gönderdiği mesajda şunları ekledi: “İran’ın ‘Taleghan 2’de uranyum kullanıp kullanmadığı kesin değil, ancak doğal uranyum yarımkürelerinin sıkıştırılmasını incelemiş olması mümkün. Bu, IAEA’nın 2011’de Parchin’e erişim talebinin ardından aceleci ve gizli yenileme çabalarını açıklıyor olabilir.”
Cumartesi sabahı “Taleghan 2” binasının içinde herhangi bir ekipmanın olup olmadığı belirsiz. Saldırı sırasında İsrail’in İran’ın petrol endüstrisine, nükleer zenginleştirme tesislerine veya Bushehr’deki nükleer santraline yönelik bir saldırısı olmadı.
Uluslararası Atom Enerji Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi ise X konusunda “İran’ın nükleer tesisleri etkilenmedi” diyerek bunu doğruladı.
“Müfettişler güvende ve hayati önem taşıyan çalışmalarına devam ediyorlar,” diye ekledi. “Nükleer ve diğer radyoaktif maddelerin güvenliğini ve emniyetini tehlikeye atabilecek eylemlerden sakınma ve tedbir çağrısında bulunuyorum.”
İran’ın balistik füze programına ait tesislerde hasar görüldü
Eveleth, Hocir ve Parchin’de yıkılan diğer binalar arasında İran’ın kapsamlı balistik füze cephaneliği için ihtiyaç duyduğu katı yakıtı üretmek amacıyla endüstriyel mikserler kullandığı bir depo ve diğer binaların da bulunduğunu söyledi.
İsrail ordusu, cumartesi günü gerçekleşen saldırının hemen ardından yaptığı açıklamada, “İran’ın son bir yıldır İsrail devletine ateşlediği füzelerin üretiminde kullanılan füze üretim tesislerini hedef aldığını” söyledi.
Bu tür tesislerin yok edilmesi, İran’ın İsrail’e yönelik iki saldırıdan sonra cephaneliğini yenilemek için yeni balistik füzeler üretme yeteneğini büyük ölçüde bozabilir. Ülkenin balistik füze programını denetleyen İran’ın yarı askeri Devrim Muhafızları, Cumartesi günkü saldırıdan bu yana sessiz kaldı.
İsrail’e ulaşamayan daha kısa menzilli füzeleri de içeren İran’ın genel balistik füze cephaneliğinin, o zamanki ABD ordusunun Merkez Komutanlığı komutanı General Kenneth McKenzie tarafından 2022’de ABD Senatosu’na verdiği ifadede “3.000’in üzerinde” olduğu tahmin ediliyordu. O zamandan bu yana İran bir dizi saldırıda yüzlerce füze ateşledi.
Son saldırının ardından sosyal medyada füze parçaları veya sivil mahallelerdeki hasara dair hiçbir video veya fotoğraf paylaşılmadı; bu da İsrail saldırılarının Nisan ve Ekim aylarında İsrail’i hedef alan İran’ın balistik füze saldırılarından çok daha isabetli olduğunu gösteriyor. İsrail saldırısı sırasında uçaktan atılan füzelere güvendi.
Ancak, Tahran’ın hemen güneyinde, ülkenin dış dünyaya açılan ana kapısı olan İmam Humeyni Uluslararası Havaalanı’nın yakınında bulunan Shamsabad Sanayi Şehri’ndeki bir fabrikanın vurulduğu görülüyor. Hasarlı binanın çevrimiçi videoları, kendisini İran’ın petrol ve gaz endüstrisinde kullanılan gelişmiş makineler üreten bir firma olarak tanıtan TIECO adlı bir firmanın adresine karşılık geliyor.
TIECO yetkilileri, AP’nin sorulara yanıt vermeden önce şirkete bir mektup yazmasını talep etti. Şirket, kendisine gönderilen bir mektuba hemen yanıt vermedi.
Kaynaklar: CTV News, AP (Tahran, Amir Vahdat)
