‘Devrim hakkı, gerçek tek tarihsel haktır.’
MESEM, ülke genelinde yaşadığımız sefalet ve köleleşmenin özellikle son 15 yılda uygulanan yoksullaştırma ve eğitim politikalarından yoksul çocukların payına düşen kısmı. Devlet politikalarıyla çocuk işçiliğini kitleselleştiren, yüz binlerce çocuğu eğitim sürecinden koparan, bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimlerini engelleyen, genç bedenlerini her türlü istismara ve iş cinayetlerine açık hale getiren bir yıkım projesi.
Milli Eğitim Bakanlığı ile özel sektörün birlikte yürüttüğü, öğrencilerin bir gün okulda eğitim gördüğü, dört gün işyerlerinde çalıştığı ikili bir sistem olarak tasarlanmış. Ancak mesleki eğitim uygulaması olarak adlandırılmasına rağmen ortada bir meslek eğitimi yok. Bir insanlık suçu olan çocuk işçiliği ‘mesleki eğitim’ ambalajıyla meşrulaştırıp, yasallaştırarak çırak yetiştirme adı altında sermayeye bedava işgücü oluşturuyor. Dahiyane bir AKP icadı.
2006 yılında Vehbi Koç Vakfı’nın ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın ‘Meslek Lisesi Memleket Meselesi’ denilerek bir pilot uygulama olarak başlattığı bu proje, AKP iktidarı ile teşvik edilmiş, ‘Mesleki Eğitim’ adı altında çocukların ağır sanayi dahil olmak üzere pek çok sektörde ucuz iş gücü olarak çalışmasının önü açılmıştır. 12 yıllık kesintisiz eğitimin 4+4+4 şeklinde bölünmesi çocuk işçiliğine zemin hazırlamıştır.
Eğitim Reformu Girişimi’nin raporuna göre 2024-2025 eğitim-öğretim yılında 15-18 yaş grubunda MESEM’e devam eden öğrenci sayısı 392 bin 887 oldu. TUİK verilerine göre çocuk işçiliği bu proje ile büyük bir artış yaşayarak 2019 yılında 720 bin iken, 2024 yılında 970 bine çıktı.
MESEM, 23 yıllık AKP iktidarının sermaye sınıfı için sömürü olanaklarını eşine rastlanmadık şekilde genişletmesinin dramatik örneklerinden birini oluşturuyor. Sermayenin çocuk işçi ve bedava işgücü iştahı frenlenemezken İktidar sermayenin talepleri doğrultusunda tereddüt etmeden harekete geçiyor.
2021 yılında AKP iktidarının dahiyane fikirlerinden biri daha hayata geçerek Mesleki Eğitim Kanunu’nda değişiklik yapılmış ve çocuk işçilerin ücretlerini ödeme sorumluluğu patronlardan alınarak kamunun sırtına yüklenmiştir. ‘Meslek öğretme’ iddiasıyla 6 bin liraya yüz binlerce çocuk ucuz işgücü ordusunun çocuk neferleri haline getirilirken, ücretleri de işsizlik fonundan yani çalışanların cebinden ödeniyor. Böylece çocuk emeği aylık 6 bin liraya patronların emrine sunuluyor. İnanması güç ama patronlar bir kuruş vermeden halkın parasıyla halkın çocuklarını çalıştırıyor. Şeytanın aklına gelmeyen AKP’nin aklına geliyor.
‘Çırak ve ‘stajyer’ adı altında sermaye için ucuz iş gücüne dönüştürülen çocuklar haftanın bir gününü okulda geçirirken, diğer günler normal şartlarda adım atmaması gereken fabrikalarda, atölye ve inşaatlarda tehlikeli işlerde, denetimsiz ve kontrolsüz şekilde her türlü fiziksel, duygusal ve cinsel istismara açık, patronların insafına bırakılarak çalıştırılıyorlar.
Burada okulda olmaları gereken yaşta, asgari ücretin yüzde 30’u kadar bir ücretle, ağır işlerde, emeklilik primlerinin dahi yatırılmadığı, ucuz iş gücüne indirgenmiş 1.5 milyon kayıtlı öğrenciden bahsediyoruz. Bu öğrencilerin 300 bini 18 yaş altında. Elleri kağıt kalem tutması gereken çocuklarımız devletin eliyle sermayenin önüne atılmış, bugünleri de gelecekleri de çalınıyor.
Anayasa’nın 41.maddesine göre, ‘Devlet her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır.’
İş Kanununa göre,’15 yaşın altında çocukların çalıştırılması yasaktır.’
ILO 132 no’lu Asgari Yaş Düzenlemesine göre, ‘Asgari yaş sınırı, zorunlu öğrenim yaşının bittiği yaşın altında ve her halükarda 15 yaşın altında olmayacaktır.’
Anayasa, ILO sözleşmeleri ve Çocuk Koruma Kanunu devlete çocuğu koruma görevi vermiştir. İktidar tarafından Anayasa ihlal edilmekte, yasalara uyulmamaktadır. Çocuk emeğini yasakladığını söyleyen, çocuğu koruması, kollaması gereken devlet, sermayenin taleplerine uygun politikalar üretmekte, eğitim patronların çıkarlarına göre şekillendirilmektedir. MESEM’lerin sayısı arttırılmakta, tüm meslek liseleri MESEM’leştirilmekte, çocuk işçiliği orta okul sıralarına inmektedir.
Çocukların ait oldukları yerler atölyeler ve fabrikalar değil, bilimsel eğitimin yapıldığı, yaşıtlarıyla sosyalleşebilecekleri, çocukluklarını yaşayabilecekleri güvenli okullar olduğu gerçeği geçmişin sisli anılarında yerini almıştır. Eğitim çocukları koruyan kamusal bir hak olmaktan çıkarılıp sermayenin ihtiyaçlarına göre şekillenen bir işgücü politikasına dönüştürülmüştür.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi’ne göre bu yıl çalışırken iş cinayetlerine kurban giden çocuk sayısı 88’dir. Son iki yılda Mesleki Eğitim Merkezleri’nde staj yapan 153 öğrenci hayatını kaybetmiştir.
MEB, MÜSİAD, TOBB ve Ticaret Odası başkanlarının katıldığı Türkiye Yüzyılı Mesleki ve Teknik Eğitim Zirvesinde çocukları okuldan koparıp bedava iş gücü haline getirme planları tartışılırken, gündem çocuk emeğinin daha çok yağmalanması, daha fazla kar, daha fazla bedava iş gücü, devlet teşviklerinin sermayeye sınırsız bir şekilde akmaya devam etmesi üzerine şekillendi. Eğitim sürecinden kopartılarak hayatı karartılan, iş cinayetlerine kurban edilen ve sakatlanan yüzlerce çocuk gündemde yer almadı.
23 yıllık AKP iktidarı ile geldiğimiz yer kamusal eğitimin hak olmaktan çıktığı, çocukların mesleki eğitim adı altında çocuk işçiliğine ya da imam hatiplere mecbur bırakıldığı, akademik eğitimin, adaletin ve ahlakın tasfiye edildiği, çocuklarımızın hasta bir ideolojiye ve sermayenin çirkin iştahına teslim edildiği bir yıkım fotoğrafıdır.
Çocuk işçiliğine neden olan liberal politikaları, devletçi, planlı ekonomik model ile değiştiremediğimiz sürece çocuklarımızın hayatından ve ülkemizin geleceğinden çalınmaya devam edilecektir.
Mehtap Kaynak
